Blauw, bleek of rood? Eerstehulpverlening vraagt om kennis van huidskleurverschillen

Bladerend door het praktijkboek EHBO Leren en doen van de Nationale Bond staan er weinig ‘personen van kleur’ op de foto’s afgebeeld. Het Oranje Kruis doet het iets beter, maar ook daar houdt het niet over.  Is het belangrijk? Ja! Afgezien van het feit dat iedereen zich gezien wil voelen, is het ook belangrijk bij het eerstehulpverlening. Want hoe kun je zien dat iemand met een donkere huid ‘blauw aanloopt’?

Aan een SEH-arts van Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem zijn enkele vragen voorgelegd over zuurstoftekort, shock, brandwonden, culturele en religieuze verschillen. Interessante casus om te behandelen tijdens de (herhalings)lessen.

Hoe herken je cyanose bij mensen met een donkere huidskleur?

Rijnstate: ,,Cyanose is de blauw/paarse verkleuring door zuurstoftekort. Bij mensen met een donkere huidskleur is dit minder zichtbaar op de huid, maar:

• Let op lippen, tong, tandvlees en nagelbedden: daar is blauwverkleuring vaak beter te zien, ongeacht huidskleur.
• Binnenkant van de oogleden of handpalmen: ook hier kan een grijzige of blauwe schijn opvallen.
• Let op algemene tekenen van ademnood: zoals snelle ademhaling, gebruik van hulpademhalingsspieren, of onrust.”

Wat is zichtbaar wanneer een persoon van kleur een shock heeft of bij oververhitting?

• ,,Shock: Bleekheid is moeilijker te zien bij donkere huid. Let daarom op:
  • Koude, klamme huid
  • Zweten
  • Snelle, zwakke pols
  • Verwardheid of afwezigheid
• Hittestuwing/-beroerte: Roodheid is subtieler zichtbaar. Let op:
  • Droge, hete huid
  • Desoriëntatie of verwardheid
  • Hoofdpijn, misselijkheid
  • Bewustzijnsverlies.”

Hoe beïnvloedt huidskleur de beoordeling van brandwonden of huiduitslag?

• ,,Brandwonden:
  • Roodheid (eerste- of tweedegraads) is minder zichtbaar.
  • Let op: zwelling, blaren, pijn, of verkleuring die afwijkt van iemands normale huidskleur (bijv. grijzig, paarser).
• Huiduitslag:
  • Minder opvallend; vaak voelbaar als bobbeltjes of ruwheid.
  • Gebruik je handen om de textuur van de huid te controleren.”

Wat zijn mogelijke culturele overtuigingen rondom aanraking of hulpverlening bij noodgevallen?

• ,,In sommige culturen is aanraking van een vrouw door een man (of andersom) ongewenst zonder toestemming.
• Er kan weerstand zijn tegen het ontbloten van het lichaam, zelfs in noodgevallen.
• In bepaalde religies wordt hulpverlening door iemand van het andere geslacht of buiten de familie als ongepast ervaren.

Tip: Vraag indien mogelijk toestemming:
“Mag ik u helpen?”
En leg uit wat je doet:
“Ik moet uw kleding wat losmaken om u te helpen ademen.”

Hoe kun je eerste hulp verlenen met respect voor religieuze kleding of lichaamsbedekking?

• ,,Werk waar mogelijk onder of door de kleding heen (bijv. compressies over dunne kleding).
• Vraag of iemand een kledingstuk zelf kan verwijderen of losmaken.
• Bedek de persoon weer zo snel mogelijk na behandeling.
• Probeer een hulpverlener van hetzelfde geslacht in te schakelen, indien beschikbaar.”

Zijn er medische aandoeningen die vaker voorkomen bij bepaalde etnische groepen?

,,Ja, enkele voorbeelden:

• Sikkelcelziekte: vaker bij mensen van Afrikaanse of Arabische afkomst. Kan leiden tot pijncrises.
• Diabetes type 2: komt vaker voor bij mensen van Zuid-Aziatische of Afrikaanse afkomst.
• Lactose-intolerantie: vaker bij Aziatische, Afrikaanse en Latijns-Amerikaanse groepen.
• Hypertensie: komt vaker voor bij mensen van Afrikaanse afkomst.

Let op signalen van complicaties bij deze aandoeningen als mensen daarover spreken.”

Wat zijn aandachtspunten bij bewustzijnscontrole of pupilreacties bij mensen van kleur?

• ,,Pupilreacties zijn in principe goed te beoordelen ongeacht huidskleur, maar bij zeer donkere irissen moet je goed letten op:
  • Verandering in grootte
  • Reactie op licht (gebruik eventueel een zaklamp)
• Bewustzijn beoordelen via gedrag, spraak, en motoriek blijft betrouwbaar:
  • Reageert iemand op aanspreken?
  • Kent die zijn naam, locatie, datum?
  • Is er plotselinge verwarring of desoriëntatie?”

Hoe ga je om met taalbarrières tijdens eerstehulpverlening?

• ,,Gebruik eenvoudige woorden en veel gebaren.
• Toon met je lichaamstaal dat je helpt.
• Als beschikbaar: gebruik een tolk of vertaalapp.
• Stel gesloten vragen (“ja/nee”) als dat beter werkt.
• Schrijf of teken als spreken moeilijk is.”

Hoe kun je vertrouwen opbouwen als iemand mogelijk wantrouwig is tegenover hulpverleners?

• ,,Wees rustig, vriendelijk en duidelijk.
• Leg steeds kort uit wat je doet.
• Laat zien dat je geen bedreiging vormt, vooral bij politie/ambulancehulp.
• Respecteer iemands grenzen als het medisch verantwoord is.
• Toon begrip voor stress of angst, zeker bij mensen met migratieachtergrond of negatieve ervaringen met autoriteiten.”

Welke aanpassingen kunnen EHBO-opleidingen maken om inclusiever te zijn voor mensen van kleur?

• ,,Gebruik diverse oefenpoppen (huidskleuren, lichaamstypes).
• Bespreek verschillen in symptomen en observatie bij diverse huidtypes.
• Train in culturele sensitiviteit en communicatie over religie/aanraking.
• Geef voorbeelden van ziektebeelden die etnisch vaker voorkomen.
• Oefen met scenario’s waarin taalbarrières of religieuze kleding een rol spelen.
• Zorg dat het lesmateriaal visueel en cultureel inclusief is.”

Eerder hebben wij een artikel geschreven over huidkleurige pleisters (zie artikel) en EHBO in een multiculturele samenleving:  artikel