Brandwonden in de praktijk

Of het nu komt door vuurwerk, een schok van een elektrisch apparaat of een kopje hete thee, het credo ‘eerst water, de rest komt later’ is nog steeds van toepassing bij brandwonden. Wat er daarna komt, weet het Brandwondencentrum in Beverwijk als geen ander.

Een brandwond is een gedeeltelijke of volledige beschadiging van de huid, die wordt veroorzaakt door inwerking van warmte, elektriciteit of chemische stoffen. De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam en heeft veel functies zoals bescherming tegen infecties van buitenaf en het ‘vasthouden’ van vocht en lichaamstemperatuur. Door verbranding verliest de huid (een deel van) deze belangrijke functies met als gevolg: infectiegevaar, vochtverlies en afkoeling of daling van de lichaamstemperatuur.

Gabriela Wallner is werkzaam als intensive care verpleegkundige in het Brandwondencentrum in Beverwijk. “Niet alle brandwondenslachtoffers komen direct naar Beverwijk. De primaire opvang komt vanuit het dichtstbijzijnde ziekenhuis, volgens een landelijk protocol. Zij kunnen de eerste traumascreening doen.”
Eerste opvang van een brandwondpatiënt gebeurt volgens de richtlijnen van ATLS (Advanced Trauma Life Support) en EMSB (Emergency Management Severe Burns). Wallner zegt daarover: “Het kan indrukwekkend zijn om een slachtoffer te zien met brandwonden, daarom is het zo belangrijk om systematisch te werken en alle regels door te lopen.” Dit zijn:
• A (Airway) Luchtweg vrijwaren
• B (Breathing and Ventilation) Beademen en ventileren
• C (Circulation) Circulatie
• D (Disability) Neurologisch onderzoek
• E (Exposure) Ontkleden van de patiënt en omgevingsomstandigheden
• F (Fluid resuscitation) Vocht resuscitatie/toediening
Oppervlakteberekening
Bij het verwijderen van alle kleding van een slachtoffer kunnen de artsen de omvang van de verwondingen van een patiënt beter beoordelen. Grootte en diepte van de brandwonden dienen bepaald te worden met behulp van de regel van negen of handpalmregel. Verbranding van een hoofd en hals van een volwassene is 9% van het lichaam, bij een baby is dat 18% van het lichaam aangezien de verhoudingen anders liggen.

Na het doorlopen van de stappen heeft men een goed beeld gekregen van de verwondingen van de patiënt en kan men handelen en kan er radiologisch, laboratorium en intercollegiaal onderzoek plaatsvinden.
Pijn
Brandwonden zijn doorgaans enorm pijnlijk, afhankelijk of het om eerste-, tweede- of derdegraadsverbrandingen gaat. Wallner: “De patiënten die hier komen hebben veelal al pijnstilling gehad. Ik ga er qua pijn altijd vanuit wat de patiënt aangeeft. Als je zegt, dat moet wel erg pijn doen dan is het risico dat men er helemaal in gaat leunen. Je versterkt de emotie. Wat de patiënt aangeeft, is leidend.”

Verwijzingscriteria
De indicaties voor verwijzing naar Brandwondencentra als Groningen, Rotterdam en Beverwijk zijn onder meer de totale verbrande lichaamsoppervlak, de plaats (hand, voet, gelaat, genitaliën), oorzaak (elektriciteit of chemisch). Ook leeftijd speelt een rol. Kinderen hebben een heel tere huid, die zich op de eerste dag heel anders kan gedragen dan op de tweede dag na de verbranding. Daardoor is het lastig inschatten hoe groot de schade is.

De huid van bejaarden is doorgaans heel dun, daardoor is de overlevingskans van deze groep bij brandwonden veel kleiner. Veelal hebben ze ongelukken bij het koken, waardoor er een arm-/okselverbranding ontstaat vanwege afnemende reflexen. Het is belangrijk deze mensen goed op te vangen. Een wond kan klein zijn en beoordeeld worden door de huisarts. Je kunt je er echter ook in vergissen.
“Een aandachtspunt is ook een brandongeval met plastic. Daarbij is niet alleen gevaar voor koolmonoxide, maar er kan ook cyanidevergiftiging voorkomen. Een ambulance heeft daar speciaal een cyanidekit beschikbaar, waardoor ze vitamine B kunnen toedienen. Bij het vermoeden, doen ze dat eigenlijk heel stipt. “

Cijfers
Anesthesist Paul Knapen geeft aan dat het aantal brandwondenslachtoffers de afgelopen 20 jaar consistent is. “Ongeveer 30.000 personen bezoeken de huisarts met brandwonden. Daarvan gaat 5% naar het ziekenhuis. Van die 1500 gaan er 600 naar brandwondencentra. Het hangt er erg vanaf welke rampspoed er is, dan kan het aantal opeens flink oplopen, denk daarbij aan een ongeluk met een vliegtuig of bij een nachtclub zoals laatst in Roemenië. Ook met een terroristische aanslag houden we rekening. Bij de vuurwerkramp in Enschede, ongeveer vijftien jaar geleden, verwachtten we ook de nodige brandwondenslachtoffers. Uiteindelijk is er niet een daarvan in onze centra opgenomen. Er vielen veel doden te betreuren, maar de gewonden hadden vaak inwendige kneuzingen. Vanwege de verwijzingscriteria is de opname alhier verhoogd, maar dat komt meer door het protocol.”

Cursussen EHBO
Voor geïnteresseerden zijn er cursussen, waaronder de ‘cursus Emergency management of severe burns (EMSB)’. Wallner: “Tijdens deze cursus wordt uitgebreide informatie verstrekt met tal van voorbeelden. De cursus wordt afgesloten met een praktijktoets, zeer interessant om te volgen.” Het brandwondencentrum vindt het belangrijk om kennis te delen. “De Opleiding Brandwonden Verpleegkundigen besteedt veel aandacht aan intensieve wondzorg. Verbandwissels zijn belangrijk bij brandwonden, waarbij je steriel gekleed, in een verwarmde kamer moet werken. Alle elementen van intensive care komen samen.”

Geen vaseline, wel huishuidfolie
Op de website van het brandwondencentrum staat een uitgebreid protocol, dat voor alle geïnteresseerden beschikbaar is. De intensive care verpleegkundige wil in ieder geval een misverstand uit de wereld helpen en dat is het gebruik van vaseline op een brandwond. “Om deze zo goed mogelijk te kunnen beoordelen, moet deze helemaal schoongemaakt worden. Vaseline eraf halen, is dan een pijnlijk maar noodzakelijke handeling.”

“Ook goed om te weten, is dat brandwonden dik worden en op gaan zetten. Verbrandingen op hoofd en hals hebben vaak tot gevolg dat de ogen niet meer opengaan. Dit effect verdwijnt meestal met enkele dagen. Hoe hoger je de ledenmaten zet die verbrand zijn, hoe beter de vochtretentie tegen wordt gegaan. Wanneer je het idee hebt dat je een wond wil bedekken, dan doe je dat met vette gazen. Heb je die niet bij de hand, dan is het meest simpele en doeltreffende het gebruik van huishoudfolie (polyurethaan folie). Dit verandert het wondbed niet, maar is er wel afdekking. Wanneer er sprake is van afkoeling, dan kun je ook dekens erover doen. Voorwaarde is wel dat het niet te strak zit.”

Operatie
In het brandwondencentrum wordt drie keer in de week geopereerd. “Bij grote oppervlakken is het essentieel om de wond te bedekken. Het liefst gebruiken we daarvoor de eigen huid van de patiënt. Dit oogsten we bij gezonde huid. We doen dit in overleg en kiezen plaatsen die niet direct in het oog vallen. Als dit niet kan, dan gebruiken we de huid van overledenen.” We hebben eens een patiënt gehad die voor 83% verbrand was. Hij heeft hier een jaar gelegen en het mag een wonder heten dat zijn nieren het zo lang hebben uitgehouden. Je begeeft je op de rand van wat mogelijk is en je beseft je goed dat de meeste mensen die hier komen gezond in het leven stonden en mobiel waren. Opeens hebben die heel veel zorg nodig. “

Verwerken traumatische ervaring
“We doen alles wat in onze macht ligt om de patiënt met brandwonden zo goed mogelijk te laten herstellen, dat wonden dicht zijn, het voorkomen van infecties en pijnbestrijding.” Daarnaast krijgt de patiënt hulp bij het verwerken van zijn traumatische ervaring. Binnen de veilige omgeving van het brandwondencentrum kan men herstellen, maar daarna moet men ook leren omgaan met de soms boze buitenwereld. “Een collega zei eens heel treffend dat mensen niet moeten vergeten dat het maar de verpakking is. Het innerlijk en karakter van de persoon blijft gelijk. Dit kan ik niet vaak genoeg benadrukken.” beëindigt Gabriela Wallner van het Brandwondencentrum in Beverwijk haar betoog.