"Code rood betekent stront aan de knikker"

Weervrouw Helga van Leur:

Het weer in Nederland biedt altijd voldoende gespreksstof. Begint voor de een de temperatuur bij 25 graden eindelijk aanvaardbaar te worden, voor de ander is een frisse wind door de haren en knisperende bladeren onder de voeten het summum. Meteoroloog en tv-weervrouw Helga van Leur vertelt over haar eigen ervaringen als EHBO’er, geeft tips over weersomstandigheden voor sporten, duurzaamheid en zet de feiten over onweer uiteen.

Helga van Leur: "Voor mijn werk natuurlijk, maar ook in mijn vrije tijd zit ik bovenop de weernieuwtjes. Mede via sociale media en internet ben ik intensief bezig om informatie te verzamelen en zo nodig beelden te krijgen. Bij een bericht over een windhoos bijvoorbeeld, dan doe ik graag een oproep om foto's. Aan de hand van beelden kan dan vastgesteld worden of dat het wellicht toch om een valwind zou zijn gegaan. Die zoektocht, daar gaat mijn hart sneller van kloppen."

Weeralarm
Regelmatig wordt een weeralarm gegeven. De weervrouw van RTL haakt daar op in: "Er zit een verschil tussen een weerwaarschuwing en een weeralarm. KNMI heeft categorieën bedacht namelijk groen, geel, oranje en rood. Alleen dat laatste is een weeralarm. Dat gebeurt echt vrij zelden. Geel komt relatief vaak voor met een waarschuwing voor onweersbuien en wateroverlast. Met code geel kun je nog best buiten gaan sporten, wanneer het sein op oranje staat voor jouw regio zou ik dat niet doen. Code rood betekent stront aan de knikker. Maar eigenlijk valt of staat alles met het goed van te voren weten wat het weer wordt en goed om je heen te blijven kijken. Je kunt goed zien of er onweer aan komt. Je voelt dat de wind begint aan te trekken. De lucht begint te kleuren. Dan moet je zorgen dat je binnen tien minuten ergens binnen bent."

Weerapps
"Via een app als 'Buienradar' is de ontwikkeling van buien en aanverwante zaken goed te monitoren. Je bekijkt dan als het ware de radar en kunt het zien bewegen. Meteorologen vergelijken verschillende computermodellen met elkaar. In combinatie met ervaring en actualiteit gaan we interpreteren en komen met een 24-uursvoorspelling."

Vaar niet blind op de betrouwbaarheid van al die verschillende apps: "Veel van de apps zijn gebaseerd op één computermodel. Maar als je naar prognoses gaat kijken, houdt het onvoldoende rekening met dat de bui kan oplossen, juist sterker kan worden, of afwijken van zijn richting. Zodra je bij apps naar verwachtingen gaat kijken, realiseer je dat de betrouwbaarheid een heel stuk lager ligt. Handig voor indicatie, maar vaar er niet blind op. Zeggen ze dat het gaat regenen? Bepaal dan voor je zelf of je het erg vindt dat je nat wordt bij het sporten. Houd er rekening mee.”

Oppassen
"In tegenstelling tot wat er wel eens geroepen wordt, regent het in Nederland maar 8% van de tijd. Dat wil dus zeggen dat het gemiddeld 92% van de tijd droog is. Ga dus vooral die frisse neus halen, negen van de tien keer valt het mee."
"Belangrijk is om te weten dat hoge temperaturen tot gevolg hebben dat er meer luchtvervuiling optreedt. Sporters zijn op zich fysiek sterk, maar mensen die last hebben van hun luchtwegen zullen daar rekening mee moeten houden. Sport dan 's ochtends in plaats van 's avonds. Zoek anders de sportschool – met airco – op. Wanneer mensen natregenen die kwetsbaar zijn, zoals ouderen en zieken, dan koelen ze af. Ook hiervoor geldt dat een paraplu of een dekentje meenemen geen overbodige luxe is.”

“Wil je per se buiten sporten en er komt een grote bui aan, probeer in te calculeren door een route te pakken die eventueel een schuilplaats biedt. Na het sporten is een lekker briesje aanlokkelijk om de ergste hitte van je lijf te krijgen, maar ook de manier om spierpijn te krijgen en kou te vatten.”

EHBO en scouting
Helga van Leur is groot voorstander van het hebben van het EHBO-diploma: "Al vrij jong ben ik met EHBO begonnen en heb dit jarenlang bijgehouden. Dit werd bij scouting voortgezet. Ook als volwassene heb ik cursussen gevolgd, omdat ik vind dat wanneer er iets gebeurt, ik wat kan doen. Het mooist zou zijn dat het spelenderwijs ook aan kinderen wordt geleerd." Regelmatig is ze getuige geweest van een auto-ongeluk en als eerste ter plaatse geweest: "112 is snel gebeld en wanneer iemand niet mag bewegen, dan ga ik er gewoon naast liggen en met ze praten, geruststellen en aanbieden om familie te waarschuwen." Jammer vindt ze het wel dat nadat het slachtoffer is opgehaald door de professionele hulpverlening, je niet hoort hoe het is afgelopen. "Zo'n incident maakt indruk op alle betrokkenen. Je wilt weten of het goed is afgelopen, of je wellicht zaken over het hoofd hebt gezien."

Duurzaamheid
Een maatschappelijk onderwerp als duurzaamheid ligt de oud-winnares van 'Dancing with the stars' na aan het hart. Het belangrijkste daarbij is wel het maken van bewuste keuzes voor bijvoorbeeld groene stroom en fair trade producten. Van Leur: "Bedenk wanneer je in de winkel alleen de allergoedkoopste producten koopt, er toch iemand is die de rekening gepresenteerd krijgt. Je kassabon is je stembiljet."

Het is me opgevallen dat in de EHBO ook veel spullen verbruikt worden. Ook hierbij kan men bewuste keuzes maken door duurzaam in te kopen. Kijk bijvoorbeeld of het gebruikte folie afbreekbaar is. Verbandkoffers zitten vaak vol met materialen voor elke type wond. Ik zou ervoor willen pleiten om verband voor meerdere toepassingen te ontwikkelen. Hiermee maak je de drempel lager voor welwillende hulpverleners. Op het moment dat er iets gebeurt, is het belangrijk dat je het even kunt tackelen en bloed kunt stelpen. Als er echt stront aan de knikker is, dan probeer je de bloedende wond eerst dicht te drukken en denk je niet direct aan een drukverbandje, maar grijp je de eerste de beste gestreken theedoek. In theorie snap ik het allemaal, maar in de praktijk is het niet altijd nodig.”

Elfstedentocht
Op de vraag of er ooit nog een Elfstedentocht komt is het stellige antwoord: "Ja hoor. Maar of ik het zelf nog mee ga maken, dat weet ik niet. Desondanks geldt ook dan dat men goed geïnformeerd moet zijn over de weersverwachting.

Laat je dus nooit verrassen, maar laat je ook niet bij voorbaat weerhouden van gezond buiten bezig zijn. Alles draait om een goede voorbereiding", aldus Helga van Leur, meteoroloog en weervrouw bij RTL.
Een van de meest indrukwekkende weersverschijnselen is toch wel onweer en de daarmee gepaard gaande donder en bliksem. Helga van Leur: "Onweer is altijd gevaarlijk! Zeker in het open veld. Je weet nooit wanneer de bliksem ergens inslaat. Om te bepalen hoe ver de bliksem verwijderd is, kan men het aantal seconden tellen tussen het zien van de bliksem en het horen van de donder. Elke drie seconden staat voor ongeveer een kilometer afstand. Bij minder dan tien seconden kun je beter gauw een schuilplek zoeken." De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld een op twee miljoen. In gebieden met veel onweer (bijvoorbeeld de tropen) is de kans groter. In Nederland worden gemiddeld tien mensen per jaar getroffen door blikseminslag, waarvan er gemiddeld een of twee het niet overleven.

De bliksem zelf is al een groot gevaar voor de omgeving vanwege de enorme snelheid waarmee de bliksem kan inslaan. De temperatuur kan oplopen tot wel 30.000 graden, veel heter dan de oppervlakte van de zon. Vrijwel alle dingen geleiden stroom beter dan lucht dat doet. Daarom zal de bliksem bij voorkeur via bijvoorbeeld bomen en hoge gebouwen stromen. Ook ijzeren hekwerken of water zijn goede geleiders. De blikseminslag veroorzaakt echter ook een gevaar door het potentiaalverschil in de grond (dus zodra iemands voeten of de poten van vee iets uit elkaar staan, is er potentiaalverschil en kan men getroffen worden via de grond).

Vervoer
Door "de kooi van Faraday" is men relatief veilig in een metalen auto met gesloten dak. Ook een metalen afsluitbare boot kan als een kooi van Faraday werken wanneer men in de kajuit zit. De meeste pleziervaartuigen zijn overigens niet van metaal maar van kunststof, terwijl ze wel een metalen mast hebben, en daarmee zeer onveilig zijn bij onweer. Een blikseminslag kan de kiel doen scheuren. Zwemmers dienen direct het water te verlaten. In een huis ben je ook redelijk veilig, mits je niet in de buurt van koperen leidingen of elektrische kabels bent. Ook schijnt douchen en badderen een afrader te zijn.

Bomen
Wanneer men buitenshuis verrast wordt door onweer, kan men het beste uit de buurt van hoge punten blijven en ook vooral zorgen dat men zelf niet het hoogste punt is. In het open veld kan men het beste gehurkt en ineengedoken gaan zitten met de voeten tegen elkaar aan. Niet gaan liggen! Aangezien bomen de bliksem aantrekken, is schuilen onder een boom zeer gevaarlijk.

Stroom loopt altijd aan de buitenkant van een voorwerp, nooit door de kern. Dus langs de buitenkant van een kabel, langs de bast van de boom. De groeven in de stam houden makkelijk water vast. Dat houdt in dat bomen met een grove bast heel makkelijk bliksem aantrekken. In het verleden werden wat verder weg van een boerderij dan ook eiken geplant die men fors liet uitgroeien en die dienden dan ook als een eerste vorm van bliksemafleiders.

Slaat een bliksem eenmaal in dan kookt een boom binnen één seconde en wordt de sapstroom ineens stoom. En dat zet met een enorme knal uit. Soms worden zijtakken en stukken hout tot wel vierhonderd meter weggeslingerd en dat veroorzaakt als het verkeerd gaat een hoop ellende. Zeker als je beseft dat een flinke zijtak al gauw zo’n vijfhonderd kilo weegt.