Conducteurs en machinisten in uniform voor de klas

Waargebeurde verhalen maken indruk

‘Conducteur gemolesteerd’. ‘Schade aan treinstel door ijzeren staaf op de rails…’ ‘Jongen gewond bij treinsurfen’. Regelmatig verschijnen dergelijke berichten in de media. NS-personeel probeert met voorlichtingsprogramma’s op scholen hier iets tegen te doen.

Naast hun werkzaamheden op de trein staan er 145 machinisten en hoofdconducteurs gemiddeld 23 dagen per jaar in uniform voor de klas. Twee aan twee maken zij problemen in de trein en rond het spoor bespreekbaar. Dit doen zij met behulp van een voorlichtingsfilm, een eigen verhaal en soms een rollenspel.

De hoofdconducteurs gaan met het programma Moondog op bezoek bij opleidingen voor voortgezet onderwijs om met jongelui van veertien tot en met zeventien jaar te praten over groepsgedrag, normen en waarden, agressie en de gevolgen ervan. In de praktijk blijkt namelijk dat de meeste overlast op dit gebied veroorzaakt wordt door deze leeftijdscategorie.
Verwarde man
Hoofdconducteur Jos van Ham uit Meppel maakt deel uit van het team voorlichters. Zelf deed hij jaren geleden een nare ervaring op. Zijn verhaal komt altijd ter sprake bij de voorlichting die hij geeft. “Bij mijn werk in de trein kreeg ik te maken met een verwarde man die onder invloed was van drank en drugs. Hij had zich op de wc opgesloten maar sprong te voorschijn toen ik op de deur klopte voor de kaartcontrole. Hij bedreigde me met een mes. Mijn collega loste de zaak op door rustig tegen hem te praten. Op het volgende station kon de politie hem inrekenen.”

Mooie aanvulling
Van Ham praat er nu makkelijk over maar hield geruime tijd last van dit voorval. “Liep ik bij kaartcontrole door de trein, dan vermeed ik het om naar de toiletdeuren te kijken. En aankloppen als iemand zich daar had opgesloten, durfde ik al helemaal niet. Een collega werd in die tijd flink mishandeld en belandde in het ziekenhuis.
Toen hij met het voorlichtingsproject begon, heb ik direct mijn medewerking aangeboden. Dat is nu achttien jaar geleden. Het verveelt nooit want er is geen klas gelijk. Door samen met de jeugd naar mogelijke oplossingen te zoeken, is overlast hopelijk beheersbaar te maken of zelfs terug te dringen. Ik zie deze voorlichtingsbezoeken als een mooie aanvulling op mijn dagelijkse werk.”
De reacties zijn bijzonder positief, zegt Van Ham. “Je staat in uniform voor de klas. Daardoor zien jongelui dat ze te maken hebben met mensen uit de praktijk, die weten waarover ze praten. We vertellen altijd over gebeurtenissen van onszelf en van collega’s. Dat heeft veel impact. Leerkrachten zeggen vaak na afloop: zo rustig als de leerlingen bij jullie waren, heb ik ze nooit meegemaakt.”

‘Stoer’ gedrag
Die ervaring heeft ook machinist Lubbert Schenk uit Zwolle. Hij maakt deel uit van het programma Knalrood voor de groepen 8 van basisscholen. “Samen met een collega kom ik praten over het onbezonnen (spel)gedrag van kinderen op en rond het spoor. Onze verhalen maken grote indruk op de leerlingen als ze horen wat de gevolgen van hun ‘stoere’ gedrag voor henzelf, maar ook voor de machinisten kunnen zijn.”

Bonzend hart
Hij geeft een paar voorbeelden. “Spelen naast de rails en nog nèt op tijd wegspringen voor de trein. De hond uitlaten vlak naast het spoor. Doorfietsen terwijl de overwegbomen dicht zijn. Vaak gaat het goed maar zit je als machinist met bonzend hart op je stoel. Afgezien van de kans op een aanrijding is er nóg een gevaar. Aan een trein zitten duizenden moeren en bouten en er vliegt wel eens spontaan eentje af. Als je zo’n moer met 140 kilometer snelheid tegen je hoofd krijgt, vertel je het niet na.”

“Levensgevaarlijk is ook het treinsurfen. Zodra de trein vertrekt, gaat er zo’n joch als stunt aan twee beugels hangen. Maar krijgt de trein vaart en verdwijnt het perron, dan durft hij er niet meer af te springen. Als je dan bedenkt dat er om de zeventig meter een paal staat waar je tegenaan kunt knallen….”

Stenen
De jeugd vindt het ook spannend om hout, een muntje of stenen op de rails te leggen om te kijken wat er gebeurt als de trein er overheen rijdt met 140 kilometer per uur. “Wat een ellende kan zoiets veroorzaken. We hebben het gezien toen er ooit een trein van een paar honderd ton over een steen denderde. Die steen sprong in gruis en splinters uiteen. Daarbij raakte een jongetje aan één oog blind.”

Beschadigd spoor
“Spijkers op de rails leggen is ook zo’n regelmatig voorkomend ‘grapje’. Die gaan in de wielband vastzitten. Voordat de trein tot stilstand komt, heb je 600 meter beschadigd spoor. En moet er twee nachten worden doorgewerkt voor reparatie. Als de daders worden gevonden, dan probeert onze juridische dienst verhaal te halen bij de veroorzakers en hun ouders. We hebben het meegemaakt dat ouders hun bedrijf moesten verkopen om de schadevergoeding te kunnen betalen.”

“Dergelijke verhalen zetten hopelijk aan tot nadenken. Natuurlijk zorgen we ook voor luchtige anekdotes om de twee lesuren ook gezellig te maken. We willen niet een huilende klas achterlaten of boeman zijn.” Dat lukt, zoals blijkt uit de reactie van een meisje na afloop van de voorlichting. “Toen ik na afloop alle briefjes met vragen verzamelde, was de vraag van deze leerling: “Komt u morgen op mijn verjaardag?”