De diepte in

Een magische wereld onderwater, elke duik een andere belevenis. Van wrakken van VOC schepen in de Noordzee tot aan een dorp diep ondergedompeld in een Canadees stuwmeer. Spannende avonturen die veel duikers het water in lokken. Zoals internist-hematoog en sportduikarts dr. Peter Westerweel die op vijf continenten heeft gedoken. Behalve deze belevenissen, kent hij ook de risico’s, gevaren en duikongevallen en de eerste hulp hierbij.

De meeste duikers voelen zich als een vis in het water. En vooral de combinatie van spanning en ontspanning maakt dat duiken een populaire sport is. Toch is het geen ongevaarlijke sport.

Peter Westerweel vertelt: “Jaarlijks zijn er tussen de vijf en tien dodelijke duikongevallen in Nederland. Dit zijn de ernstige incidenten. Het gaat dan meestal om verdrinking met een onduidelijke oorzaak, voor een groot deel te maken met menselijk gedrag en paniek onderwater. Het is een optelsom van een omstandigheid waarin mensen zich oncomfortabel voelen en waarbij kleinere problemen niet goed worden opgelost. Dan ontstaat er een bedreigende situatie waarin mensen verkeerde beslissingen nemen, ondanks opleiding en procedures. Feitelijk kan dit nooit gebeuren, maar de praktijk wijst toch steeds weer anders uit.”

Andere dodelijke oorzaken
“Ook kunnen onderwater medische omstandigheden de dodelijke oorzaken zijn. Bijvoorbeeld als mensen een black-out krijgen om welke reden dan ook of door overdrukverwondingen van met name de long. Vooral oudere duikers lopen een risico op hartproblemen tijdens het duiken. Dodelijke verwondingen door het onderwaterleven komen eigenlijk bijna nooit voor. In de Nederlandse wateren zeker niet en internationaal is de kans bijna nihil dat een duiker bijvoorbeeld wordt opgegeten door een haai of zich dodelijk verwondt aan een giftig onderwaterdier.”

Duikongevallen
Andere incidenten zijn duikersziekten en verwondingen. Deze duikongevallen zijn risicovol en kunnen levensbedreigend zijn. Het is goed om te weten wat u als EHBO’er in deze situaties kunt doen.

Squeeze
“Er zijn drie belangrijke duikersziekten. De eerste gaat over druk. Als je naar de diepte gaat, dan worden alle met luchtgevulde ruimten in je lichaam samengeperst. Dit drukverschil kun je opheffen dankzij de perslucht, die via de ademautomaat op precies de juiste druk wordt afgegeven. De middenoren moeten vaak een beetje geholpen worden met de ‘Valsalva manoeuvre’, waarbij zachtjes tegen een dichtgeknepen neus geperst wordt. Ga je naar boven, dan zet de lucht weer uit, ontstaat een overdruk en die moet weer weg. Die volumeverschillen in luchtgevulde ruimtes, zoals oren, longen en neusbijholten, kunnen squeeze veroorzaken: er ontstaat ergens verdrukking. In de meeste gevallen betreft dit de trommelvliezen. De duiker moet dan rust nemen en afhankelijk van de klachten een medische beoordeling vragen. Het komt echter ook voor dat iemand bovenwater komt met benauwdheid en dat kan een klaplong zijn. De opvang van een longsqueeze is vergelijkbaar met algemene eerste hulp: ABCD stabiliseren, hulpdiensten inschakelen, anticiperen op het ontstaan van shock.”

Stikstofnarcose
“De tweede duikersziekte is stikstofnarcose en speelt alleen onderwater. Als je naar grotere diepten toe gaat, kan een fenomeen ontstaan waarbij je hersenen en zenuwstelsel verstoord raken door hoge gasdrukken. Dat maakt dat iemand minder helder kan denken en verkeerde beslissingen neemt. Stikstofnarcose is direct gerelateerd aan diepte, dus als iemand weer omhoog komt of gebracht wordt, dan zal de stikstofnarcose onderwater nog uitwerken. Daar heeft een EHBO’er op de kant eigenlijk nooit mee te maken, maar misschien wel met de gevolgen van de verkeerde beslissingen die onderwater zijn genomen.”

Decompressieziekte
“Decompressieziekte is de derde duikersziekte. De symptomen komen aan het licht nadat een duiker de opstijging heeft gemaakt, dus al uit het water is. Er ontstaan dan stikstofbelletjes in weefsels die te veel verzadigd zijn geraakt met stikstof tijdens de duik. De piek van de belletjes ontstaat ongeveer twee uur nádat de duiker uit het water is gekomen.
Er zijn verschillen in de klachten: huiduitslag, jeuk, ernstige neurologische symptomen, uitval van kracht of gevoel, duizeligheid, coma.
De moraal van dit verhaal is dat als er lichamelijke klachten ontstaan op welk gebied dan ook ná een duik, zelfs na enkele uren, dat u rekening houdt met een duikongeval, in het bijzonder decompressieziekte. Zoek contact met de medische hulpdiensten en als EHBO’er kunt u alvast veel betekenen: zorg ervoor dat het slachtoffer thermoneutraal is, droog hem of haar af en dien zuurstof toe.
Dat laatste is een essentieel van de behandeling van decompressieziekte. Iemand met ernstige klachten kan na zuurstoftoediening al verbetering bemerken. Verder is het belangrijk dat het slachtoffer zich rustig houdt. In ernstige gevallen is het beter om iemand in een liggende positie te houden.”

Kleinere verwondingen
“Naast de genoemde duikersziekten, kunnen duikers kleinere verwondingen oplopen. Bijvoorbeeld door contact met koraal of kwallen die netelcellen hebben, waardoor een huidirritatie ontstaat. Er kunnen later echter ook lelijke bacteriële huidinfecties ontstaan, veroorzaakt door de specifieke bacteriën uit de onderwateromgeving. Het is bij verwondingen altijd nuttig om eerste hulp te bieden.”

Netelcellen
“In netelcellen zit een torpedonaaldje verstopt. Als er contact is met zo’n cel, wordt een minuscuul naaldje met gif afgevuurd in de huid. Het gebeurt vaak dat er een deel van die netelcellen of tentakelresten van een kwal nog op de huid aanwezig zijn zonder dat die zijn afgevuurd. Dat moet u voorkomen door te neutraliseren. Als u deze met een handdoek eraf zou wrijven, dan worden alle netelcellen die nog niet zijn afgevuurd alsnog getorpedeerd.”

Neutraliseren
“Neutraliseren doet u zo: besprenkel de aangedane plek met azijn, daarmee neutraliseert u eventuele netelcellen en u zorgt ervoor dat die niet meer werken. Vervolgens schraapt u de tentakelresten af met een hulpmiddel (zoals een mes of plastic pasje) en daarna behandelt u de wond.”

Ontstekingsremmende crème
“Behandel een kwallenbeet met een ontstekingsremmende crème die corticosteroïden bevat. Daarmee zorgt u ervoor dat de lokale symptomen van de ontsteking en irritatie minder worden. Zo’n crème heb ik altijd in mijn duiktas zitten. Als iemand last heeft van jeuk en zwelling geeft u om de reactie te dempen anti-allergie tabletjes, antihistaminica, verkrijgbaar bij de drogist. Als het heel ernstig is, roep dan medische hulp in.”

Schrammen
“Andere verwondingen zijn schrammen. Vuurkoraal is daarin heel berucht, veelvoorkomend in tropische wateren. Op vuurkoraal zitten ook netelcellen. Op het moment dat je die aanraakt, geeft dat een heftige pijn door de ontlading ervan. Omdat het gaat om een heel hard koraal, zie je vaak dat mensen zich geschramd hebben met een huidverwonding en soms infectie als gevolg.”

De HOT
“Een effectieve opvang van onderwaterverwondingen met specifieke gifstoffen is de HOT, de heetwateronderdompelingstechniek, als het gaat om een steek van een zeeduivel, een prachtige vis maar met lange puntige giftige stekels. Of als je op een pieterman stapt met giftige rugstekels, veelvoorkomend aan de Noordzeekust. Die rugstekels geven een intense pijn door een steekverwonding met gifinjectie.
Hoe werkt de HOT? Dompel de aangedane plek onder in heet water, zo heet mogelijk, ongeveer 45 graden. Voorkom dat iemand zich verbrandt! Met de HOT denatureert u het gifeiwit, want het kan niet tegen heet water. Zo inactiveert u het gif.”

Vissenbeten
“En dan zijn er de vissenbeten doordat een duiker vissen onderwater voert. Iets wat je nooit moet doen. Een voorbeeld is bekend van een duiker die een murene knakworstjes voert, een palingachtige die slecht ziet en vertrouwt op zijn geur. Toen die worstjes op waren, lustte die murene ook nog wel zijn duim. Die ging er dus af…
Bij een vissenbeet is het infectierisico het belangrijkste aandachtspunt, omdat in een vissenbek marinebacteriën zitten die lelijke infecties kunnen veroorzaken. Daarom moet u de wond goed schoonmaken.
Breng een bacteriedodende crème aan en wees alert op tekenen van infectie. Als die optreedt, zijn specifieke antibiotica nodig, niet de gebruikelijke antibiotica bij huidinfectie door landbacteriën.”

De wondere onderwaterwereld biedt mooie en spannende belevenissen voor duikers, maar de kans op risicovolle verwondingen en duikersziekten zijn er ook. Kortom, dan staat het als een paal boven water welke eerste hulp u kunt verlenen.

Stappenplan netelcellen Stap 1: neutraliseer niet-afgevuurde netelcellen met azijn en verwijder ze Stap 2: behandel lokale irritatie door de gifwerking Stap 3: denk na over voorkomen van infecties, breng bacteriedodende crème aan Stap 4: overweeg bij uitgebreide verwondingen uit voorzorg een antibiotische behandeling te geven
Delen op social media

Word nu lid van de Nationale Bond EHBO

Schrijf je hier in