Een verfrissende douche en daarna doodziek
Legionella-bacterie kan ook in eigen huis toeslaan
Een verfrissende douche. En daarna ernstig ziek door een legionella-bacterie. Ieder jaar overkomt het enkele honderden Nederlanders. Water is niet altijd zo onschuldig als het lijkt.
Ernstig ziek na een douche-beurt. De diagnose: een legionella-besmetting, in de volksmond ook wel ‘veteranenziekte’ genoemd. Een sluipmoordenaar die je niet ziet, ruikt en proeft. Die via verneveling in de longen terecht komt waarna hij soms verwoestende schade in het lichaam aanricht. De legionella-bacterie kan in heel kleine hoeveelheden voorkomen in leidingwater maar wordt pas gevaarlijk als leidingen niet regelmatig worden gebruikt. In langdurig stilstaand water bij een temperatuur tussen de 25ºC en 55ºC kan hij zich explosief vermenigvuldigen.
Misvatting
Er kan niet genoeg gewaarschuwd worden, vindt Jaap van Dalen. Als controleur van drinkwaterinstallaties bij waterbedrijf Vitens is hij deskundige op het gebied van legionella. ‘’Dat je legionella alleen oploopt in hotels of appartementen in het buitenland is een misvatting. Als er te weinig aandacht is voor het leidingsysteem kan de bacterie overal de kop opsteken.’’ De meest recente cijfers van het RIVM wijzen uit dat er (in 2012) 327 ziekenhuisopnames waren. Omdat de diagnose niet altijd wordt gesteld ligt het werkelijke aantal legionella-besmettingen hoger.
“Het risico bestaat met name in vakantiecomplexen die de hele winter hebben leeggestaan. In de nazomer is de kans aanwezig in buurthuizen, voetbalclubs of schouwburgen waar douches wekenlang niet zijn gebruikt.” Van Dalen en zijn collega’s nemen de leidingsystemen van hotels, campings, jachthavens en de grotere B&B’s onder de loep en komen ook in zwembaden, zieken- en verzorgingshuizen.
Minimaal 60ºC
Ondernemers worden geacht de kwaliteit van het drinkwater te bewaken. Hiervoor moet een risico-inventarisatie worden opgesteld waar beheersmaatregelen uit voortvloeien. Eén van die maatregelen is te zorgen voor een warmwatertemperatuur van minimaal 60ºC. Ook moet men regelmatig koud- en warmwaterleidingen doorspoelen en watermonsters laten nemen. “Toch lopen wij in noord Nederland vaak tegen een muur van onbegrip aan. We krijgen reacties als ‘Moet dat nou? Het gaat toch altijd goed?’ Ondernemers hebben soms geen benul hoe gevaarlijk die legionella-bacterie is. Hoe dichter in de buurt van Bovenkarspel, hoe meer begrip. Daar kent bijna iedereen wel iemand die er aan is overleden.”
Westfriese Flora
Want de grote uitbraak op de Westfriese Flora in Bovenkarspel zette in 1999 legionella op de kaart. Door nevel uit een whirlpool werden tweehonderd mensen ziek, 32 overleden aan de gevolgen van de bacterie. Waarschijnlijk was het aantal doden groter omdat het enige tijd duurde voordat de ziekte werd herkend. Al eerder, in 1976, vielen in Philadelphia (USA) veel slachtoffers door een legionella-uitbraak bij een reünie van oud-strijders. De naam ‘veteranenziekte’ werd daar geboren.
Van Dalen: ‘’Inderdaad betreft het meestal mannen van boven de vijftig. Vaak met een minder goede conditie of een verminderde longfunctie. De bacterie kan al na een paar dagen een acute longontsteking veroorzaken. Wees dus attent en meld je arts waar je bent geweest. Hoe eerder de diagnose wordt gesteld, hoe meer kans op genezing. Eenmaal verder in het lichaam ontstaat bloedvergiftiging en kunnen allerlei organen uitvallen. Ik heb van nabij meegemaakt hoe een goede vriend drie weken op de intensive care op het randje van de dood heeft gebalanceerd. Gelukkig heeft hij het gered.’’
Doorspoelen
Zelfs in je eigen huis kan legionella toeslaan. “Ben je op vakantie tijdens een warme periode in Nederland dan krijgt de bacterie tijd om aan te groeien. Ons advies is: zet na een afwezigheid van een week of langer alle kranen open en spoel zowel de hete als de koudwaterleidingen door. Om verneveling in je douche te voorkomen leg je de douchekop in een emmer water of je verwijdert de douchekop even. Natuurlijk geldt dit advies ook als je in binnen- of buitenland in een hotel of appartement doucht. Neem geen risico. Legionella-vrij is onmogelijk maar we kunnen wel streven naar legionella-veilig.”