Een ziekte als vakantiesouvenir

Vaccinaties en last minute-reizen

In de winter is er is niets zo verleidelijk als een reisje naar de zon. Een last-minute naar tropisch vakantieparadijs Gambia is zó geboekt. Of die superaanbieding (‘alleen voor snelle beslissers!’) naar Sri Lanka. Paspoort, luchtige kleren en zonnebrandmiddel in de koffer en gáán. Maar hoe zit het met de vaccinaties?

“Een fors percentage van alle vakantiegangers gaat zonder advies én zonder vaccinaties op reis”, vertelt arts infectieziekten Peter van der Tas. Hij is betrokken bij het spreekuur reizigersvaccinaties van GGD Fryslân. “De reisbranche zou bij iedere verkochte reis naar ons moeten verwijzen, maar helaas is dit niet een waterdicht systeem. Veel vakantiegangers staan er zelf helemaal niet bij stil. Ook is er een categorie die denkt dat het allemaal wel meevalt met de kans op ziek worden. Voor weer anderen spelen de kosten een rol.”

‘Verzekering’
Malaria, hepatitis A, difterie, gele koorts, dengue (knokkelkoorts), bilharzia en zo zijn er nog wel twintig andere aandoeningen die reizigers in de (sub)tropen kunnen oppikken. Voor een aantal ziekten bestaan preventieve vaccinaties en een pillenkuur beschermt tegen malaria. “Het is verstandig om je op de hoogte te stellen van de plaatselijke risico’s. Zoals je ook je dure camera verzekert, kun je voor een stukje van je gezondheid een ‘verzekering’ afsluiten in de vorm van een vaccinatie. Of, als er voor een bepaalde ziekte geen vaccin is, om andere maatregelen te treffen.”
Hij vertelt over een aannemer die een half jaar lang zijn bedrijf niet kon leiden vanwege moeheid, koorts, opgezette lymfklieren, diarree, gewrichtspijnen en hoesten. Zijn artsen tastten in het duister. Tot op zeker moment de link met zijn verblijf in Malawi werd gelegd. In het Havenziekenhuis in Rotterdam werd de diagnose Bilharzia gesteld, een worminfectie door zwemmen in meren of rivieren. “Met een korte pillenkuur was hij weer op de been. Wat had hij een spijt dat hij zich vooraf niet had laten voorlichten.”

Ook dichter bij huis, op populaire vakantiebestemmingen als Kroatië, Turkije en Egypte, zijn er risico's. Voor deze landen wordt vaccinatie aangeraden tegen hepatitis A en DTP (Difterie, Tetanus, Polio) waarbij de T met name belangrijk is. “De straatvuilbacterie die Tetanus veroorzaakt is over de hele wereld te vinden en een valpartij kan je overal overkomen. Als je je thuis al hebt laten inenten, ben je voor tien jaar beschermd.”

All-inclusive hotels
“Hepatitis A is makkelijk op te lopen via voedsel, vruchtensap en toiletgebruik. Het is een besmettelijke ziekte die een leverontsteking veroorzaakt. Drie maanden ziek-zijn is niet ongewoon en soms belandt iemand zelfs op de Intensive Care.” De GGD-arts benadrukt dat risico's op hepatitis A overal bestaan. Niet alleen de globetrotters die van de gebaande paden afwijken, maar ook gasten van luxe all-inclusive hotels kunnen het krijgen. “Een paar jaar terug kwamen 350 gasten van een sterrenresort in Egypte thuis met hepatitis A. Boosdoener was het versgeperste vruchtensap.”

Omdat hepatitis A besmettelijk is, kan de ziekte ook effect hebben op uitgebreider niveau. In steden met veel allochtonen was er enige tijd sprake van een steeds terugkerende najaarsepidemie. “Het bleek dat Marokkaanse en Ghanese gezinnen hepatitis A meenamen van hun vakantie in hun thuisland. Kinderen hoeven er niet echt ziek van te zijn, maar kunnen wèl hun klasgenootjes besmetten. Die vervolgens hun ouders besmetten. Om die reden hebben de GGD's flink ingezet op het vaccineren van álle kinderen. In dit geval dus ook om de gevolgen voor de volksgezondheid te beperken.”

Omdat leeftijd, gezondheid en medicijngebruik van de vakantieganger een rol spelen, geven de GGD-medewerkers bij voorkeur persoonlijk advies. Met nuttige tips kan veel narigheid worden voorkomen. Zo zijn de reizen naar Nepal berucht om de reizigersdiarree. “Zolang de sherpa's voor hun klanten koken, is er meestal niets aan de hand. Maar gaat de groep bij aankomst in Katmandu uit eten, dan worden er velen slachtoffer van de slechte hygiëne in de restaurants. Tegen reizigersdiarree kun je je niet vaccineren. Belangrijk is dus om ORS en stopmiddelen op zak te hebben.”

Malariadoden
Vanwege de contacten met het Landelijk Centrum voor Reizigersadvisering en het RIVM kunnen GGD's snel inspelen op actuele berichtgeving. “Zo hebben we na de uitbraak van het Zika-virus heel wat telefonische vragen kunnen beantwoorden.” Niet alleen het Zika-virus, maar ook malaria wordt overgebracht door muggen. De gevaarlijkste vorm is malaria tropica. Onbehandeld is die dodelijk. Van der Tas: “Slik je geen malariapillen en smeer je geen DEET in hartje Afrika dan loop je een grote kans om ziek te worden. Het begint met griepachtige verschijnselen en koortsaanvallen. Word je niet op tijd behandeld, dan vallen de lever- en nierfunctie uit. Nog steeds zijn er zeker twee malariadoden per jaar in Nederland te betreuren. In Engeland overkwam het onlangs een groep toeristen na terugkeer uit Gambia. Hun symptomen werden te laat herkend. Soms blijft de ziekte slapend in de lever achter om één tot drie jaar na terugkeer ineens de kop op te steken. Vertel bij ziek-zijn dus áltijd dat je in de tropen bent geweest.”

Voor informatie: ggdreisvaccinaties.nl