Eerste hulp aan kinderen

De houder van een Diploma Eerste Hulp is een eerstehulpverlener die in staat is onder alle omstandigheden aan iedereen, van jong tot oud, Eerste Hulp te verlenen. Was de hulpverlening voor baby’s, peuters, kleuters en jonge kinderen voorheen in een aparte module vervat, in juni 2016 is dit toegevoegd aan de eisen van het allround EHBO-diploma.

Het behandelen van kinderen vergt een andere aanpak dan het behandelen van volwassenen. De Eerste Hulp aan Kinderen wordt beïnvloed door de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt. Verder is de kans op bepaalde ongelukken bij kinderen groter dan bij een volwassene. Een kind kan gevaar niet goed inschatten en kinderen kunnen speciale kinderziekten krijgen.

Om doeltreffend aan de slag te gaan, is het belangrijk om vast te stellen in welke ontwikkelingsfase het kind zich bevindt. Grofweg maken we onderscheid tussen:

• zuigeling van 0-1 jaar;
• kind van 1-5 jaar ;
• kind vanaf 5 jaar.

Zuigeling (0-1) jaar
Een ongeval bij een kind tussen de 0 en 1 jaar zal voornamelijk door externe gebeurtenissen ontstaan, bijvoorbeeld verslikincidenten. Overlijden door verdrinking in bad komt helaas ook nog steeds voor. Een baby is niet in staat zich op te richten wanneer het met mond en neus onder water verdwijnt. Het hoofd van een zuigeling is een kwart van de totale lichaamslengte, terwijl dit bij een volwassene een achtste is. Zuigelingen hebben een buikademhaling met een frequentie van dertig tot veertig keer per minuut. Laat een baby dan ook nooit op zijn buik slapen.

Kind (1-5 jaar)
Na het bereiken van het eerste levensjaar wordt de motoriek van het kind verbeterd en verfijnd. Het leert lopen, springen, rennen en fietsen, toont eigen initiatief (zelf doen) en de woordenschat breidt uit. De kleuter wordt socialer en heeft meer besef van zijn omgeving. Dit brengt wel risico’s met zich mee (vanaf 18 maanden) als verslikken, verbranden, te water raken of vallen. Later kan het kind onder stroom komen te staan, van de trap vallen, gevaarlijke stoffen inslikken, zich snijden aan scherpe voorwerpen of van de fiets vallen

Kind (vanaf 5 jaar)
Kinderen vanaf 5 jaar hebben doorgaans veel energie, doen vaker dingen zelfstandig en ondernemen meer. Ze kunnen steeds meer met hun lichaam zoals rennen, springen en klimmen. Het is ook de leeftijd dat ze zelf naar school gaan of een sport beoefenen. Een verkeersongeval, sportongeval, branden aan vuur maar zelfs verdrinking komt voor.

Kinderziekten
In Nederland gingen vroeger veel kinderen dood aan infectieziekten waartegen nu vaccins bestaan. Omdat bijna alle kinderen in Nederland worden gevaccineerd, komen deze infectieziekten nauwelijks meer voor. Inenten blijft nodig om ervoor te zorgen dat deze ziekten niet terugkomen. Dankzij het Rijksvaccinatieprogramma (gestart in 1957) kunnen alle kinderen in Nederland kosteloos worden gevaccineerd. Het Rijksvaccinatieprogramma beschermt kinderen tegen twaalf ernstige infectieziekten.

Virale kinderziekten zijn bof, mazelen, rode hond, waterpokken en hersenvliesontsteking. Bacteriële kinderziekten zijn kinkhoest, roodvonk en hersenvliesontsteking. Hersenvliesontsteking kan zowel viraal als bacterieel zijn. De meeste kinderziekten uiten zich door koorts.

Koorts(stuipen)
Koorts is een normale reactie van het lichaam op een infectie met virussen of bacteriën. Waarschijnlijk helpt koorts de infectie te bestrijden. Bij een hogere temperatuur maakt het lichaam meer afweerstoffen tegen virussen en bacteriën. Er is sprake van koorts als de lichaamstemperatuur hoger is dan 38 graden Celsius. Bij meer dan 40 graden spreekt men van hoge koorts.

Koortsstuipen zien er angstaanjagend uit, maar meestal treedt er geen blijvend letsel op. De stuipen stoppen meestal vanzelf binnen een minuut of vijf. Een koortsstuip wordt vaak gevolgd door een periode van diepe slaap. Kenmerkend bij een koortsstuip is dat het kind wit wegtrekt en niet reageert op aanspreken. De ogen zijn weggedraaid. Hij maakt schokkende bewegingen met armen en/of benen of met het gehele lichaam.
Zorg ervoor dat het kind zichzelf niet kan bezeren. Geef hem de ruimte en leg eventueel een klein kussen onder zijn hoofd. Houd geen bewegingen tegen. Zorg dat het kind zijn warmte kwijt kan. Geen dekens of warme kleding; eventueel een nat washandje op het voorhoofd. Bel 1-1-2. Leg het kind na de koortsstuip op zijn zij met een kussen of opgerolde deken tegen de rug.

Reanimatie
Bij kinderen wordt een circulatiestilstand bijna altijd veroorzaakt door een zuurstofgebrek, bijvoorbeeld door een ernstige longontsteking, verslikking, verdrinking of verstikking (plastic zak over het hoofd of bedolven onder het zand of hooi). Wanneer het gaat om hartfalen, is dit vaak aangeboren. Om het bewustzijn te controleren, is het klappen in de handen een manier om een reactie aan het kind te ontlokken. De Nederlandse Reanimatie Raad heeft op YouTube diverse officiële demonstratievideo’s geplaatst:

• Reanimatie baby met AED:
www.youtube.com
/watch?v=ftghM0SSzRA

• Reanimatie kind met AED:
www.youtube.com/
watch?v=E00ZqSVutdk

Verslikking of verstikking
Jonge kinderen stoppen graag van alles in hun mond. Dat kan gevaarlijk zijn, want als ze iets doorslikken, kunnen voorwerpen vast blijven zitten in het keeltje. Maar ook ‘gewoon’ tijdens het eten kan er weleens iets mis gaan. Zolang een baby hoest, gaat er nog lucht in en uit. Bij verstikking is dit niet meer het geval.

De Nederlandse Reanimatie Raad
heeft op YouTube een demonstratie-
video geplaatst, zie:
www.youtube.com/watch?v=spwVaqr360A
Buikpijn
Het is moeilijk aan te geven voor kinderen waar de pijn precies zit. Vaak geven ze aan dat ‘de hele buik’ pijn doet. Wees attent op pijn in de onderbuik, aangezien dat een serieuze oorzaak kan hebben. Laat een kind in een comfortabele positie liggen, een warme kruik kan helpen. Waarschuw een arts als de buikpijn urenlang blijft aanhouden, in aanvallen komt en/of het kind niet kan stilliggen.

Misselijkheid en braken
Voor een kind dat misselijk is, kan de EHBO’er weinig doen, maar schakel de huisarts in als dit na enkele uren nog niet gezakt is. Houd een brakende baby voorover, zodat het braaksel kan wegvloeien. Laat een kind dat moet braken voorover buigen en geef het een kom of plastic zak. Vooral bij baby’s en jonge kinderen bestaat de kans op uitdroging. Als een kind niet meer plast, suf is of aanhoudend braakt en diarree heeft, raadpleeg dan de huisarts.

Bloedneus
Kinderen stoppen vaak iets in de neus, bijvoorbeeld een kraal, knoopje of propje. Een kind kan een bloedneus krijgen door neuspeuteren, een klap of stomp op de neus of door sterkte wisseling van temperatuur. Hersenletsel kan ook een bloeding uit de neus veroorzaken.

Een voorwerp in de neus kan je verwijderen door het kind te laten snuiten met het niet-verstopte neusgat dicht te houden. Laat een kind met een bloedneus zitten met het hoofd iets voorovergebogen. Bij een spontane bloedneus eerst licht laten snuiten. De neus 5 minuten laten dichtknijpen. Bel 112 bij een neusbloeding die na schedelhersenletsel is ontstaan bij een ongeluk of val.

Schaafwonden
Een van de meest voorkomende letsels zijn schaafwonden. Spoel schaafwonden schoon onder zacht stromend (leiding)water. Dep of wrijf daarna de wond schoon met een washandje. Schaafwonden hoeven alleen steriel afgedekt te worden als ze onder kleding zitten. Je kunt een droge schaafwond beschermen door een laagje vaseline op te smeren of er een zalfkompres op te leggen, zo voorkom je dat de wond openbarst. Neem contact op met de huisarts als de wond slecht geneest, pus uit de wond komt, koorts of verwardheid optreden en als het kind hangerig is.

Conclusie
Mensen zijn kwetsbaar, voor (jonge) kinderen geldt dit misschien nog wel dubbel. Probeer als EHBO’er zo adequaat mogelijk te reageren en zorg – indien nodig – voor professionele hulp. Kinderen zijn geen kleine volwassenen. Nieuwsgierig als ze zijn, gaan ze de wereld verkennen. Een oud-Hollands gezegde is daarbij van toepassing: Zonder vallen worden ze niet groot.