Eerste hulp bij bijtwonden
Ruim de helft van de Nederlandse gezinnen heeft één of meer huisdieren, waaronder 2,6 miljoen katten en 1,5 miljoen honden. Dat het soms tot confrontaties komt, ligt voor de hand. Hoe kan de EHBO’er het beste handelen bij bijtwonden en hoe pakt de professionele hulpverlening het vervolgens op?
SEH-arts Peter Plantinga van ziekenhuis Rijnstate in Arnhem antwoordt op de vraag wat de EHBO’er het beste kan doen bij bijtwonden. ‘’Altijd eerst kijken of er nog gevaar dreigt (is de bijter nog aanwezig?) en of er ander levensbedreigend letsel is. Als er lauw kraanwater voorhanden is, kan de wond eventueel gespoeld worden en bij grote uitgebreide letsels is het beter om de wond met rust te laten en te bedekken totdat de ambulance is gearriveerd voor transport naar het ziekenhuis.’’
Uitgebreide inspectie
‘’Als eerste kijkt een arts altijd of iemand levensbedreigende aandoeningen heeft die topprioriteit verdienen. Als het alleen om een wond gaat dan is het van belang om de grootte en diepte van de wond te bepalen en of er veel beschadigd weefsel is. Verder is de plaats waar deze zich bevindt van belang en of er pezen, zenuwen of botten betrokken zijn. Na uitgebreide inspectie is vooral het schoonmaken en spoelen onder de kraan belangrijk.’’
‘’Heel rafelige wondranden en stukjes weefsel die los liggen of niet meer vitaal zijn, worden verwijderd. Vroeger werd altijd gedacht dat je hondenbeten niet moet hechten vanwege de kans op infectie. Dit is niet zo strikt meer, zeker niet als je goed gespoeld hebt en de tijd tussen de beet en hechten niet al te lang is (liefst binnen 6-8 uur). Vaak plaatsen we wel een paar hechtingen om gapende wonden wat meer bij elkaar te brengen. Ook in het gelaat worden wonden wel gehecht omdat het anders brede littekens geeft.’’
Tetanus
‘’In elk geval geldt, zoals bij elke wond, dat je tetanusvaccinatie nog actueel moet zijn. Dat wil zeggen een booster injectie korter dan tien jaar geleden. Is dit langer geleden, of ben je nooit gevaccineerd, dan is dat al reden genoeg om doktersbehandeling te zoeken. Bij verdenking op hondsdolheid (komt gelukkig in Nederland zelden voor) geldt hetzelfde.’’
Infectie is het grootste gevaar bij beten, waarschuwt dr. Plantinga. ‘’Dat kan zich manifesteren in lichte (rode) huidverkleuring tot levensbedreigende bloedvergiftiging waarbij uiteindelijk meerdere organen kunnen uitvallen en soms lichaamsdelen moeten worden geamputeerd. Kattenbeten leiden vaker tot infecties (25-50%) ten opzichte van hondenbeten (5-15%). Kattenbeten zijn namelijk vaak diepe prikgaatjes waarbij de infectiekans groter is.’’
Mensenbeet
‘Hoe groter het beest, des te groter de schade’ is een logische conclusie. Daar hoort een nuancering bij, benadrukt Peter Plantinga: ‘’Natuurlijk geldt dat voor een leeuw- of haaienbeet. Ik heb ooit in Botswana gewerkt en daar zag je vaak slangenbeten. Aanvankelijk dacht ik bij een heel klein slangetje dat de gevolgen wel zouden meevallen. Maar het gif dat via een heel klein prikgaatje was overgebracht, had soms enorm nare gevolgen.’’ Een mensenbeet mag in dit verhaal niet ongenoemd blijven, vindt hij. ‘’Berucht is dat iemand die een vuistslag uitdeelt en daarbij een wondje oploopt doordat hij een tand heeft geraakt, soms een enorm geïnfecteerde hand oploopt. Eigen schuld, dikke… hand zou je zeggen.’’
Antibiotica
‘’Het geven van antibiotica uit voorzorg is uitgebreid onderzocht. In de meeste gevallen geeft dit geen vermindering van het aantal infecties. Wat nu meestal wordt aangeraden is dat bij kwetsbare mensen (ouderen, mensen met suikerziekte, slechte voedingstoestand, gebruikers van medicatie die de weerstand vermindert) wèl antibiotica gegeven wordt. Bij diepe infectie van handen of enorme uitgebreide wonden wordt dit ook laagdrempeliger gedaan.’’
Spoelen
Ongeveer 48.000 mensen melden zich met een bijtwond bij SEH of huisarts. De huisarts stuurt zo’n 3% van de wonden door voor behandeling in het ziekenhuis. ‘’Dit is natuurlijk het topje van de ijsberg want het merendeel van de mensen gaat hiermee niet naar een dokter. Vandaar dat er een rol is weggelegd voor de EHBO’er. Onthoud dat het allerbelangrijkste na een bijtwond is om snel en uitgebreid te spoelen.’’
Diana Kervel
Foto Peter Plantinga: ziekenhuis Rijnstate
Foto's van beten: gegrimeerd voor Lotus-oefening. Met dank aan Ilonka Kruitbosch, Lotuskring Nijkerk