Eerste hulp verlenen bij de coronapandemie

Lastpak met een kroontje

Kenden we voorheen de naam alleen van een bekend biermerk, inmiddels staat corona voor pandemie, crisis, anderhalve meter, handenwassen en niesen in elleboog en de zorg die onder druk staat. Waar begon met een après-ski feestje, Carnaval of voetbalwedstrijd, mondde het uit in een intelligente lockdown om te voorkomen dat de zorg de toestroom op de intensive care niet meer aan zou kunnen.

Veel EHBO-verenigingen worstelen met de vraag of het starten met de cursussen en herhalingslessen verantwoord is. Het Nederlands Instituut voor bedrijfshulpverlening (NIBHV), Het Oranje Kruis, het Rode Kruis, de Nederlandse Reanimatie Raad (NRR) en de Branchevereniging Bedrijfshulpverlening Nederland (BVBN) hebben het initiatief genomen om een gezamenlijk protocol op te stellen om BHV-, EHBO-, reanimatie- en overige veiligheidscursussen te kunnen geven in de nieuwe anderhalvemetermaatschappij. Het biedt enigszins houvast. De NRR heeft enige tijd de reanimatierichtlijnen aangepast voor hulpverleners, maar inmiddels (eind september 2020) mag er weer beademd worden tenzij de centralist van de meldkamer ambulancezorg anders aangeeft. Wel is er een aantal aandachtspunten voor de burgerhulpverlener:
Vraag de meldkamercentralist of van de normale richtlijnen moet worden afgeweken.
Hanteer zo mogelijk de (hygiëne)maatregelen zoals de overheid deze adviseert.
Beperk in alle gevallen het aantal BLS-hulpverleners dat zich met de daadwerkelijke reanimatie bezighoudt tot het minimum. Maximaal twee BLS-hulpverleners bij het slachtoffer, anderen staan op meer dan 1,5 meter afstand.
Was na een reanimatie je handen en polsen met water en zeep. Als alternatief kan handenalcohol gebruikt worden. Dit kan eventueel bij de ambulance of een eventueel ander aanwezig hulpverleningsvoertuig.
Hulpverleners die in de dagen/weken na de reanimatie klachten krijgen die mogelijk duiden op COVID-19, kunnen zich laten testen.

Beademen is een belangrijk onderdeel van de reanimatie. Voor hulpverleners geldt, zoals dit ook gold vóór de coronacrisis, dat zij ervoor kunnen kiezen geen beademingen te geven als ze dat niet willen of kunnen. Deze keuze geldt uiteraard ook andersom. Hulpverleners kunnen ervoor kiezen wel te beademen als het advies is dit niet te doen. Hulpverleners dienen elkaars keuze in dezen te respecteren.

Lessen
Elke EHBO-organisatie worstelt met het vraagstuk. Aan de ene kant is het essentieel om de kennis up-to-date te houden, maar aan de andere kant moet het volgen van lessen geen risico’s met zich meebrengen. Vraag allereerst om de cursisten thuis te blijven bij aan corona-gerelateerde klachten. Herhalingslessen bestaan buiten een pandemie om grotendeels uit praktijklessen. De focus van de lessen kan nu gelegd worden op het herhalen van de theorie en een mooi hulpmiddel voor de lessen is KAHOOT! Dit is een onderwijsplatform met multiple choice-quizzen genaamd kahoots, geheel zelf samen te stellen en waaraan iedereen met een tablet of smartphone aan mee kan doen. Dan is daar nog reanimatie. De tijdelijke reanimatierichtlijnen maken onderdeel uit van de lesinhoud, maar volgens de adviezen van de NRR moet ook de reguliere reanimatie, inclusief de beademing, worden geoefend. Alle oefenpoppen moeten na gebruik door een cursist adequaat worden gereinigd. Dit geldt ook voor door de pop gedragen kleding. Bij reanimatiepoppen met een longzakje, moet het longzakje na elke cursist vervangen worden. Het aanleggen van verbanden mogen nu niet op elkaar geoefend worden of op een LOTUS, maar op oefenpoppen. De inzet van LOTUS is mogelijk met inachtneming van de 1,5 meter afstand. Dit kan waardevol zijn voor het oefenen van uitvragen, beeldvorming, hulp op afstand en instructies voor zelfhulp.

Ontstaan
Over het ontstaan van het virus is nog veel onbekend. Naar alle waarschijnlijkheid is het een vleermuis geweest, opgegeten door een andere wilde diersoort die op een markt in China is verkocht voor menselijke consumptie. Wanneer je onder de microscoop kijkt, is het virus voorzien van bolletjes waardoor het als corona (Latijn voor kroon) is betiteld.

Verspreiding
Het virus wordt van mens op mens overgedragen. Door hoesten en niezen worden druppeltjes verspreid, iemand anders kan ze inademen en daardoor besmet raken. De druppeltjes kunnen ook via handen worden overgedragen. Bijvoorbeeld als iemand met de handen aan de neus of het gezicht zit en vervolgens een ander een hand geeft. Het virus valt buiten een lichaam snel uit elkaar en kan dan niet overleven. Als een voorwerp direct met speeksel besmet was, overleefden de vergelijkbare virussen maximaal vijf dagen. Er is volgens het RIVM geen reden om aan te nemen dat het coronavirus zich anders gedraagt.

Geen griep
Het coronavirus is geen gewoon griepvirus, het is een nieuw virus dat uit de dierenwereld naar mensen is overgesprongen. Daarom is er nog weinig over bekend. Er is ook nog geen vaccin of specifieke behandeling voorhanden, dat kan nog maanden duren. Het enige dat artsen vooralsnog kunnen doen is het tegengaan van symptomen, zoals extra zuurstof toedienen aan patiënten die benauwd zijn. Er wordt met man en macht gewerkt aan medicijnen en er zijn al veelbelovende (bestaande) middelen die resultaten boeken. Dat het niet om een ‘griepje’ gaat, blijkt wel uit het feit dat veel mensen met langdurige restklachten kampen zoals vermoeidheid. Opvallend is dat het hier veelal gaat om mensen die niet op de IC zijn beland.

Risicogroep
Zowel als EHBO’er als wanneer het gaat om een slachtoffer is het belangrijk om te weten dat iedereen die zeventig jaar of ouder is, behoort tot de risicogroep. Daarnaast vallen ook mensen van achttien jaar of ouder met bepaalde onderliggende aandoeningen in de risicogroep. Bijvoorbeeld mensen met een chronische hartaandoening (degenen die in aanmerking komen voor de griepprik), diabetes (mensen die slecht ingesteld zijn en/of complicaties hebben) en zeer ernstig overgewicht. Toch hebben deze risicogroepen niet meer kans om besmet te raken, maar er is wel gevaar dat de ziekte ernstiger verloopt.

Let op gevaar
Een van de vijf belangrijkste punten voor hulpverleners is het letten op gevaar, zowel voor jezelf als voor het slachtoffer.

Het gaat tegen de natuur van de EHBO’er in om een persoon niet te helpen, vertrouw op je gevoel. Het regelen van de komst van professionele hulp is ook zorg.
Bronnen: www.reanimatieraad.nl en www.rivm.nl

N.B. Bij het schrijven van dit artikel (eind september 2020) lopen de besmettingen al weer flink op. Mogelijk zijn de gegevens deels verouderd bij publicatie van dit blad.

Check voor laatste stand van zaken www.rivm.nl.