EHBO’ers van onschatbare waarde voor het werk van professionele hulpverleners
‘1-1-2 als iedere seconde telt’, zo luidt de bekende slogan van de overheid om het alarmnummer 112 onder de aandacht te brengen. Bij het kiezen van dit nummer in geval van een noodsituatie, wordt alles in het werk gesteld om hulpdiensten zo spoedig mogelijk ter plaatse te krijgen. Meer dan eens zijn het echter burgers die als eerste hulpverlening toepassen. Vrijwillige EHBO’ers zijn dan ook van onschatbare waarde voor het werk van professionele hulpverleners. We spraken daarover met drie professionals uit de praktijk.
“Als iedere seconde telt, zijn het de mensen die zich reeds in de buurt van een ongeval of noodsituatie bevinden, die daadwerkelijk het verschil kunnen maken. Vaak zijn dat vrijwillige EHBO’ers, soms als toevallige omstanders, maar met toenemende regelmaat ook ter plaatse dankzij oproepsystemen als HartslagNu. Zo kan in het geval van een hartstilstand, door burgers een reanimatie ingezet worden. Wanneer in een dergelijke situatie door burgers gestart wordt met hartmassage en beademing kan, nog voordat wij als ambulancezorgverleners arriveren, de overlevingskans van een patiënt aanzienlijk worden vergroot.”
Het aantal mensen dat na een reanimatie een goede kwaliteit van leven heeft, nam in de afgelopen jaar met meer dan het dubbele toe. “Dat is een ontwikkeling die mede te danken is aan het uitgebreide netwerk van lokale EHBO-verenigingen, die scholing toegankelijk maken voor een breed publiek”, vertelt Peters. “Het is een groot goed dat we in een land leven waarin die mogelijkheden binnen handbereik zijn.”
Ruis wegnemen
Bovengenoemde situatie is een voorbeeld van een levensbedreigende situatie, toch zijn er nog vele andere momenten waarop het werk van professionele hulpverleners wordt vergemakkelijkt door de aanwezigheid van EHBO-vrijwilligers. “Doordat EHBO’ers doorgaans goede cursussen hebben genoten, maken zij ons werk in sommige gevallen zelfs overbodig. Denk daarbij aan evenementen waar bezoekers te maken krijgen met insectenbeten, flauwvallen en hyperventilatie. Het is geen zeldzaamheid dat voor dergelijke incidenten het noodnummer wordt gebeld. Wanneer er kundige hulpverleners op locatie op vrijwillige basis actief zijn, kan voorkomen worden dat zowel de 112-lijn als hulpverlenend personeel onnodig bezet zijn. In mijn rol als 112-meldkamer centralist kan ik dan ook zeggen dat EHBO’ers op die manier letterlijk ruis op de lijn wegnemen.”
Van elkaar leren
In veel gevallen nemen professionele hulpverleners het werk van EHBO’ers over, maar er zijn ook situaties waarin voor langere tijd op locatie wordt samengewerkt. “Daar geniet ik telkens weer van”, vertelt Peters enthousiast. “Het is mooi om met mensen te mogen werken die dezelfde passie delen: jezelf inzetten voor de veiligheid van anderen. Bovendien kunnen zowel professionele als vrijwillige hulpverleners van elkaar leren. Ik ben dan ook altijd nieuwsgierig naar de persoon die schuilgaat achter de herkenbare blauw-gele jas. Zo komt het weleens voor dat ik artsen en geneeskundestudenten, die zich op vrijwillige basis als EHBO’er inzetten, tijdens mijn werk ontmoet. Te zien hoe zij met een patiënt omgaan, kan mij weer nieuwe inzichten geven.”
“Als politie motorrijder ga je veelal individueel op meldingen af”, vertelt Hooftman. “Een bijkomend gevolg is dat je er in veel casussen alleen voor staat. Dit vereist een bepaalde denkwijze, iets wat je al doende leert. Onderweg naar een melding, bereid je jezelf mentaal voor en schets je in gedachten een plan van aanpak. Wanneer je in een dergelijke situatie via de meldkamer hoort, of ter plaatse ziet, dat een burgerhulpverlener ondersteuning verleent, voelt het als een opluchting te weten dat je samen aan het werk gaat.”
Patiënt centraal
Wanneer EHBO’ers zich inzetten voor de veiligheid van een patiënt, kan het zelfs voorkomen dat professionele hulpverleners hun handen vrij hebben, om ervoor te zorgen dat de veiligheid van anderen niet in het gedrang komt. “Ik herinner me een melding van een jongen die onwel werd door drugsgebruik tijdens een groot dancefestival”, vervolgt Hooftman. “Ik kwam daar als eerste professionele hulpverlener ter plaatse, terwijl een team van vakkundige vrijwilligers het slachtoffer reeds gestabiliseerd had. Toen ik zag dat er goed voor de jongen gezorgd werd, kon ik mijzelf richten op het bewaken van de openbare orde en het creëren van een veilige werkruimte voor het gealarmeerde ambulancepersoneel. Dat hulpverleners, zowel vrijwillig als professioneel, op die manier zonder al te veel woorden de patiënt centraal kunnen zetten, vind ik heel bijzonder.”
Tekorten
Tegelijkertijd uit Hooftman zijn zorgen over het tekort aan EHBO’ers op evenementen. “Het is simpelweg een onmogelijkheid om evenementen te draaien zonder de inzet van vrijwilligers. Door tekorten staan momenteel verschillende festiviteiten op de helling. Met regelmaat tref ik tijdens mijn werk dan ook bekende gezichten. Hoewel dat een band schept, zou ik liever wat vaker nieuwe mensen ontmoeten, als je begrijpt wat ik bedoel. Mijns inziens ligt er een uitdaging voor gemeenten om op lokaal niveau burgers te mobiliseren om zich als vrijwillig EHBO’er in te zetten. Een positief gevolg kan zijn dat wanneer meer mensen in aanraking komen met het betekenisvolle werk van EHBO’ers, de kans vergroot wordt dat zij op enig moment kiezen voor een professionele carrière in de hulpverlening. Zelf ken ik daarvan genoeg succesvolle voorbeelden uit de praktijk.”
“Toen ik een jaar of 15 was, werd ik door mijn moeder gewezen op een advertentie in de krant waarin gezocht werd naar jeugdbrandweerleden”, vertelt De Greef. “Ik besloot de uitdaging aan te gaan en kwam zo op jonge leeftijd in aanraking met het werk van hulpverleners. Na een aantal jaren stroomde ik door naar de vrijwillige brandweer en daar ben ik sindsdien nooit meer weggegaan.”
Uiteindelijk koos De Greef er een aantal jaar geleden voor om zich, naast zijn vrijwilligerswerk bij de brandweer in Tiel, fulltime in te gaan zetten in het werkveld van hulpverleners. “Dat doe ik als centralist op een gezamenlijke meldkamer, waar de regie en coördinatie over alle vormen van spoedeisende hulpverlening samenkomt. Natuurlijk helpt mijn ervaring als brandweervrijwilliger mij in mijn dagelijks werk, maar andersom kijk ik tijdens een brandweerinzet nu ook met andere ogen naar een situatie.”
Het is ook De Greef die meent dat vrijwillige EHBO’ers de mensen zijn die er toe doen. “Mijn collega Arno Peters gaf een reanimatie als voorbeeld, maar er zijn meer situaties denkbaar waarbij de eerste seconden essentieel zijn voor een goed herstel. Neem bijvoorbeeld een hevige bloeding, iets wat niet per definitie levensbedreigend is, maar wel fatale gevolgen kan hebben wanneer niet op tijd adequaat gehandeld wordt. Dankzij EHBO-vrijwilligers die ter plaatse de noodzakelijke handelingen kunnen verrichten, kan veel leed bespaard worden.”
Zorg
De Greef roemt de inzet van EHBO’ers bovendien vanwege het brede aspect van hun vrijwilligerswerk. Immers, het werk van een EHBO-vrijwilliger gaat vaak verder dan het verrichten van eerste hulp. “Natuurlijk is het van het grootste belang dat een patiënt of slachtoffer, bij een ongeval als voorbeeld, allereerst gestabiliseerd wordt. Het ontbreken van kennis of bevoegdheid om daarna medische handelingen te verrichten, maakt een vrijwilliger nog niet van mindere toegevoegde waarde”, aldus De Greef. “Ook door betrokkenen gerust te stellen, omstanders op gepaste afstand te houden of de weg vrij te maken naar een ongevalslocatie kan een vrijwilliger een onmisbare rol vervullen.”
De heren zijn het er unaniem over eens dat vrijwillige EHBO’ers onmisbaar zijn in het werkveld van professioneel hulpverleners, waarbij de kanttekening wordt geplaatst dat nooit vergeten mag worden dat een goede eerstehulpverlener eerst aan zijn eigen veiligheid denkt. Voor de tekorten aan EHBO’ers hebben ook de experts geen pasklare oplossing, hoewel zij het belang van nieuwe aanwas onderstrepen. Op de vraag hoe EHBO-vrijwilligers zelf bij kunnen dragen, volgt een eenstemmig antwoord: “Breng het vrijwilligerswerk onder de aandacht in je eigen omgeving. De ervaring leert de experts dat veel mensen niet goed weten wat het werk van een hulpverlener inhoudt, ook niet dat van een politieagent, ambulancezorgverlener of brandweerman. Jijzelf bent daarom de beste ambassadeur voor het werk van een (eerste)hulpverlener.”