Epilepsie: een verstoring van de elektrische prikkels in de hersenen

Blijf kalm en voorkom dat het slachtoffer zich bezeert

“De BHV’er moet komen, er is boven iemand flauwgevallen”. Ik stop net de laatste boeken in mijn tas en wil de bibliotheek verlaten. Er loopt al iemand naar boven en ik bedenk dat als iemand onwel wordt, het nog maar de vraag is of dit komt door flauwvallen. Hartstilstand, beroerte, gescheurde aorta, het zou allemaal kunnen.

Toch maar even kijken of ik kan helpen. Boven ligt een jongedame van een jaar of achttien op de grond. Ze maakt schokkende bewegingen met armen en benen en is niet aanspreekbaar. Twee vriendinnen vertellen dat ze epilepsie heeft en het insult voelde aankomen. Ze zeggen ook nog dat een insult meestal drie minuten duurt. De BHV’er blijft bij het slachtoffer en ik ga op zoek naar noodmedicatie, een SOS-ketting of andere medische informatie. Helaas is er niets van dat alles.

We zijn inmiddels vijf minuten verder en het insult gaat maar door. Alsnog laten we de ambulance bellen. Op het moment dat die er is, dooft net het insult uit. Het slachtoffer is nog maar amper aanspreekbaar maar de trekkingen zijn gestopt. Ik laat de zorg verder aan de ambulanceverpleegkundige, bedank de BHV’er voor haar adequate optreden en haal snel mijn zoontje op, die braaf is blijven wachten bij de balie.

Spiertrekkingen
Epilepsie kenmerkt zich door aanvallen, ook wel insulten genoemd. Deze ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van de elektrische prikkels in de hersenen. Er zijn veel verschillende soorten aanvallen. De bekendste (maar zeker niet de meest voorkomende) is het tonisch-clonische insult, ook wel een grote aanval genoemd. Hierbij verkrampt het slachtoffer en ontstaan er vervolgens spiertrekkingen in het gehele lichaam. Dit is een indrukwekkend gezicht voor omstanders. Deze aanvallen duren meestal drie tot vijf minuten en gaan dan vanzelf over.

Medicatie
Als een aanval langer duurt, bestaat het risico op een status epilepticus. Door de voortdurende hevige prikkels en vermoeiende krampen, lukt het het lichaam niet meer om zelf uit het insult te komen. Het is dan van belang dat het slachtoffer met medicatie uit het insult wordt gehaald. Soms draagt iemand zelf deze medicatie bij zich, bijvoorbeeld Stesolid® (dat anaal moet worden gegeven) of Rivotril® (dat in de wangzak wordt gedruppeld). Beide mogen worden toegediend door een leek, mits deze van te voren goed is geïnstrueerd. Dit geldt meestal niet voor een Eerste Hulpverlener, maar wel voor familie of bekenden van het slachtoffer.

Maar wat kan je dan wel doen bij een tonisch-clonisch insult? Eigenlijk hoef je als Eerste Hulpverlener weinig te doen. Blijf vooral kalm en voorkom dat het slachtoffer zich bezeert: verwijder scherpe voorwerpen, bescherm het hoofd met een kussen of opgevouwen jas en maak eventueel strakke kleding los. Neem de tijd op of zorg dat een omstander dat doet. Als de aanval langer dan 5 minuten duurt, bel dan een arts of 112.

Tongbeet
Tijdens een aanval komt nog wel eens een tongbeet voor. Door de krampen bijt het slachtoffer op de eigen tong en kan er bloed uit de mond komen. Dit is niet te voorkomen. Stop vooral niets tussen de kaken. Dit brengt het risico op beschadiging van de tanden en verslikking met zich mee. Geef geen water, ook hierin kan het slachtoffer zich verslikken. Soms is er sprake urineverlies. Hoewel geen directe eerste hulp, is het wel erg belangrijk om op de privacy van het slachtoffer te letten. Zorg dat er iemand is die je kan helpen en vraag de rest van de omstanders vriendelijk om weg te gaan.

Suf
Na een aanval zijn de schuddende bewegingen over en komt het slachtoffer bij bewustzijn. Dit gaat echter niet direct, vaak is hij nog een tijd suf en is de ademhaling ‘snurkend’. Dit komt doordat het een tijdje duurt voordat het slikken en hoesten weer goed op gang is. Leg hem daarom in de stabiele zijligging en stel hem gerust. Controleer of er verwondingen zijn opgetreden. Blijf bij het slachtoffer totdat hij weer goed bij bewustzijn is en zorg dat hij veilig thuiskomt.
Naast de grote aanval zijn er vele andere soorten aanvallen. Soms blijft het slachtoffer bij bewustzijn en zijn er trekkingen in een bepaald lichaamsdeel. Dit noem je partiële aanvallen, daarbij is slechts in een deel van de hersenen de prikkeloverdracht verstoord. Bij gegeneraliseerde aanvallen is de prikkeloverdracht in de gehele hersenen verstoord. Iemand verliest tijdens een gegeneraliseerde aanval het bewustzijn. Het hierboven genoemde tonisch-clonische insult is een voorbeeld van een gegeneraliseerd aanval.

Absence
Een ander voorbeeld is een absence. Deze komen vooral bij kinderen voor. Het bewustzijn is kort weg maar er is vaak niet meer te zien dan het wegdraaien van de ogen of korte schokjes. Het kan makkelijk worden verward met dagdromen. Partiële aanvallen kunnen overgaan in gegeneraliseerde aanvallen. Blijf daarom altijd bij het slachtoffer tot een aanval over is, ook als er alleen maar trekkingen zijn in bijvoorbeeld een arm en het slachtoffer goed aanspreekbaar is. Voor meer informatie over epilepsie en duidelijke filmpjes over Eerste Hulp, verwijs ik graag naar www.epilepsie.nl , een informatieve site van het Epilepsiefonds.