Ernstige letsels door ondeugdelijk vuurwerk

Blind door het pretpakket van een ander…

Een echte jaarwisseling is pas compleet met oliebollen, champagne én… vuurwerk. Maar ieder jaar weer vallen er slachtoffers door ondeugdelijk (afgestoken) vuurwerk. Als het aan het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap en de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie ligt, wordt consumentenvuurwerk verboden.

Het jaar 2013 begon voor zo’n 810 mensen met veel ellende. Zij raakten gewond door vuurwerk en moesten op de Spoed Eisende Hulp worden behandeld. “Helaas zijn er ieder jaar weer jongelui die ogen, vingers of handen verliezen. De laatste jaren zien we ook andere letsels. Door ondeugdelijk vuurwerk zijn de brandwonden ernstiger en de snijwonden dieper dan voorheen”, zegt Romke van der Wier. Hij is verpleegkundige op de SEH van het Medisch Centrum Leeuwarden.
“Mensen steken vuurwerk af dat niks meer met het legale te maken heeft. Zo hadden we hier vorig jaar gewonden door onverwacht ontploffende gasflessen, door experimenten met carbid en door exploderende buisjes waarin kruit van vele rotjes was gepropt. Ga maar na wat een slagkracht dat veroorzaakt. Ook lopen er altijd jongelui rond met illegaal aangeschaft vuurwerk dat op een verkeerde manier ontbrandt.”

Beneveld
Dat alles bij elkaar geeft onverwacht hevige letsels. “Arteriële bloedingen bijvoorbeeld die acute hulp vereisen om te voorkomen dat een slachtoffer in shock raakt. Maar door drank- en drugsgebruik is de eerste hulp juist in de oudejaarsnacht niet altijd optimaal.” Van der Wier weet van een situatie waarbij een brandwondenslachtoffer door zijn vrienden op de SEH werd gebracht. De hele club was beneveld. De brandwonden waren niet gekoeld want ‘water, de rest komt later’ was bij niemand opgekomen. “Oudejaarsslachtoffers vormen niet de makkelijkste groep. Soms is een slachtoffer door de alcohol en andere middelen zó door het dolle heen dat je hem eerst moet kalmeren met medicatie voor je hem kunt behandelen.”

De SEH-medewerkers hopen daarom altijd op een regenachtige jaarwisseling waardoor mensen liever binnen blijven. “Klimatologische omstandigheden bepalen voor een groot deel het patiëntenaanbod tijdens je dienst. Bij een heldere nacht met vriezend weer kun je er vergif op innemen dat je het heel druk krijgt. De grond is te hard om er een vuurpijl in te zetten, een lege fles is niet altijd binnen handbereik, dus dan maar zonder… Eén windvlaag en een vuurpijl wijkt van zijn koers af… Nooit vergeet ik het ongeval waarbij een lawinevuurpijl een verkeerde bocht nam en in het appartement van een bejaard echtpaar belandde. Door de gevolgen van de ontploffing kwamen beide mensen om het leven. Je brengt dus niet alleen jezelf in gevaar, ook onschuldige mensen kunnen de dupe worden.”

Rechteroog
Daarover kan ook Yvar van Luijk (14) uit De Lier mee praten. Dagelijks wordt hij nog aan de oudejaarsnacht van 2010/2011 herinnerd. Hij kreeg toen een illegale vuurpijl in zijn rechteroog dat hierdoor nog maar voor 15% zicht heeft. “Die klap… ik dacht dat ik doodging.” De vuurpijl werd door passerende jongelui afgeschoten. “Ons eigen vuurwerk stond nog binnen.”

Yvar’s moeder Miranda vertelt: “We vierden samen met vrienden oud en nieuw. Yvar droeg expres kleren die niet zo brandbaar zijn: een dikke spijkerbroek en geen nylon maar een leren jack zonder capuchon. Ook droeg hij een cap. Na twaalven gingen we naar buiten om buren de hand te schudden. Een paar opgeschoten jongens passeerden ons en gooiden strijkers. Ik vroeg ze weg te gaan maar ze bleven in de buurt rondhangen. Door de vele mensen om ons heen was er weinig overzicht en hield ik ze verder niet meer in de gaten.”
Opereren
“En toen ineens een lichtflits en gekrijs. Het was Yvar, die naar zijn gezicht greep. Een strijker had hem geraakt. We trokken hem naar binnen waar hij in elkaar zakte. Er liep bloed uit zijn oog en daaronder zaten kruitsporen en een wond. Het zag er vreselijk uit. Ik probeerde met natte, koude doeken zijn oog te deppen. We hebben hem meteen naar het ziekenhuis in Delft gebracht. De oogarts oordeelde dat direct opereren noodzakelijk was. De ingreep duurde drie uren.”

Zodra het beschermkapje van zijn oog mocht, begon het spannende wachten. Iedereen hoopte dat zijn zicht zou terugkomen. “Na een aantal weken zag ik weer wat schimmen. Uiteindelijk kwam mijn gezichtsvermogen voor 15% terug. Een tweede operatie in Het Oogziekenhuis Rotterdam heeft daaraan helaas niets toegevoegd. Hier moet ik het mee doen.” Na zeven weken begon hij weer op school. Ondanks zijn handicap ging het goed en ook was hij blij dat hij zijn sport honkbal weer zonder problemen kon oppakken.
Waarschuwen
Elf maanden wilde Yvar niet over het ongeval praten, vertelt zijn moeder. “Maar in december 2011 zei hij tegen mij: “Mam, ik ga er wat mee doen. Ik wil andere kinderen waarschuwen om veilig met vuurwerk om te gaan.’ Na contact met zijn oogarts Tjeerd de Faber van Het Oogziekenhuis Rotterdam kon hij bij een brillenzaak tweeduizend veiligheidsbrillen ophalen. Die heeft hij uitgedeeld op school.” Yvar: “Toen ik met mijn vader vuurwerk kocht, zagen we die veiligheidsbrillen liggen. We dachten dat het niet nodig was. Ik weet nu wel beter.”

Oogarts De Faber van Het Oogziekenhuis Rotterdam behandelt iedere jaarwisseling vuurwerkslachtoffers. De helft is omstander. “Dan word je dus blind door het pretpakket van een ander. Dat is toch gruwelijk? Boosdoener nummer één is de vuurpijl die een oog direct raakt. Berucht zijn de zo onschuldig lijkende ‘baby-vuurpijltjes’ voor de jeugd. Door de stokjes vanuit de hand af te steken worden dit ongeleide projectielen, een gevaarlijke variant van de voetzoekers en gillende keukenmeiden, die terechtkomen in ogen van anderen.”

Uitspoelen
Hij legt uit: “Onontploft buskruit wordt in je oog een soort gootsteenontstopper. Het vreet je hele oog weg. Het eerste wat je moet doen is spoelen – van de buitenste ooghoek richting traanbuis – maar desondanks zijn niet alle ogen te redden. Bij een voltreffer kan het oog worden samengeperst of openscheuren. Zaak is dan om snel operatief in te grijpen om te redden wat er nog te redden valt.”

Nederland is een veilig land. Behalve zo’n zestien uur per jaar als het afsteken van vuurwerk wordt gedoogd, zegt De Faber. Hij draait al vijftien jaar dienst in de oudejaarsnacht en houdt de cijfers bij. “Die vertonen geen dalende lijn. Het blijkt dat we – ondanks alle regelgeving én voorlichtingscampagnes – als samenleving geen stap vooruit komen. Alleen al in het afgelopen jaar 23 blinde ogen – door het vieren van een feestje. Dat kan nooit de bedoeling zijn.” Ook op het gebied van andere trauma’s liegen de cijfers er niet om. Zo moesten plastisch chirurgen in de laatste oudejaarsnacht meer schade herstellen dan het vorig jaar. Ze opereerden 43 slachtoffers met ernstige verwondingen, tegen 25 het jaar daarvoor.

Vuurwerkshow
Op grond van deze uitkomsten zijn de beide artsenorganisaties van mening dat er zo snel mogelijk een eind moet komen aan die oudejaarstraditie. “Verbied dat consumentenvuurwerk. Laat gemeenten maar een mooie vuurwerkshow organiseren. Dan heeft iedereen er plezier van.” Toch loopt de politiek niet hard. “Men zegt dat een verbod op vuurwerk moeilijk of niet te handhaven is.”

De Faber is in elk geval blij dat er ieder jaar meer vuurwerkbrillen over de toonbank gaan. “Via schoolprojecten komen kinderen hiermee thuis en geven daarmee het goede voorbeeld aan hun ouders. Zoals ook het gebruik van een veiligheidsgordel normaal is, moet ook de veiligheidsbril gemeengoed worden. We moeten bewustzijn kweken.”

Bron: Letsel Informatie Systeem 2003-2013, VeiligheidNL en www.nederlandoogletselvrij.nl