“Fietsen met een gebroken heup, ze doen alles voor het kruisje”

33 EHBO-posten bij Friese Fietselfstedentocht

Ieder jaar op Pinkstermaandag doorkruist een lint van fietsers de provincie Friesland. Zij rijden op één dag langs de elf steden, een afstand van 235 kilometer. De animo voor de Fietselfstedentocht is groot: de 15.000 startbewijzen die in december op de markt komen, zijn binnen een uur uitverkocht. Met 33 EHBO-posten langs de route is het een enorme klus om de hulpverlening in goede banen te leiden.

Deelnemers komen uit alle uithoeken van Nederland, tot België en Duitsland aan toe. Meestal op lichte sportfietsen en soms op oma-fietsen, ligfietsen of tandems.
Allemaal gaan ze voor hetzelfde doel: het Elfstedenkruisje, dat wordt uitgereikt mits de fietser vóór 24.00 uur binnen is. ‘s Ochtends tussen vijf uur en even na achten wordt er in groepen van vijfhonderd gestart – iedere acht minuten een groep. Er geldt één restrictie: er mag niet sneller worden gereden dan 25 km. per uur. Daarop wordt streng toegezien.
Buffet
In start-, doorkomst- en finishplaats Bolsward is het een gekrioel van fietsers én hulptroepen uit de familie- en vriendenkring die voor krachtvoer en peptalk zorgen. Ook de Friese bevolking laat zich niet onbetuigd: de bermen en tuinen langs de route vormen een kilometers lang buffet met allerlei lekkers, variërend van limonade en fruit tot cake en macaroni.

Bij de eerste hulpverlening werken de plaatselijke afdelingen van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor EHBO en het Rode Kruis nauw samen. Trudy Meek is sinds twintig jaar coördinator. De Bolswardse stuurt zo’n 140 vrijwillige hulpverleners aan. Daaronder haar dochters Larissa (19) en Youanda (16). “EHBO zit ons in het bloed”, zegt Trudy. “Mijn vader is veertig jaar EHBO’er geweest, we kregen het met de paplepel ingegoten.”

Zittend vervoer
Trudy zit in het verbindingscentrum in Bolsward, met zicht op de terrassen waar toeristen, fietsers en begeleiders neerstrijken. Haar telefoon rinkelt onafgebroken. “Mijn telefoonnummer staat op iedere startkaart. Of het nu gaat om een hulpvraag na een val of bij een lekke band, voor elk probleem kan men mij bellen.” Hulpvragen die zij niet zelf kan oplossen, geeft zij door aan haar collega’s van het Rode Kruis in dezelfde ruimte. “Zij pakken het dan verder op. Voortdurend zijn er Rode Kruis-auto’s voor zittend vervoer op de weg. Ook sturen zij rijwielherstellers aan, die paraat staan voor de vele fiets-mankementen.”

Het blijkt een rustige dag. Het weer – altijd van grote invloed – is goed. Geen regen en weinig wind. Daarom minder slip- en valpartijen dan anders. “Rond deze tijd van het jaar kun je alles verwachten. Van onweer, regen en hagelstenen tot extreme hitte. Er is wel eens een jaar geweest met stormachtige wind, die vooral vat kreeg op de fietsers op de IJsselmeerdijk in Gaasterland. Ze gingen bij bosjes omver. Dat betekende topdrukte in de EHBO-post ter plekke.”

Berenklauw
Natuurlijk zijn er standaard altijd gebroken sleutelbeenderen, schouders uit de kom en schaafwonden. En gemene huidklachten door contact met berenklauw. “Ook komen we vermoeidheidsproblemen tegen. Want niet iedereen stapt voldoende getraind op de fiets. Er zijn altijd mensen die stoer willen doen en denken dat ze deze tocht met twee vingers in de neus kunnen volbrengen. Dat valt vaak vies tegen.”

Op het grote plein bij de Broerekerk is een muziekpodium waar bands optreden. Rijwielherstellers hebben er veel klandizie en in een grote kraam worden bekers soep uitgedeeld. Op de EHBO-post aan het Broereplein is EHBO’er Ida Postma bezig om verband en pleisters aan te brengen op de beide handen van Aletta van der Weg uit Groningen. Zij is met fiets en al over de kop geslagen en er met enkele schaafwonden nog genadig afgekomen. Haar fiets heeft een slag in het wiel en moet worden opgelapt.

Hartritmestoornissen
“Dit is al de dertigste keer dat ik op deze post sta”, zegt Ida. “Naast de standaard-verwondingen hebben we ook eens een deelnemer geholpen wiens heup tot het bot open lag. Net was er iemand uit het publiek met hartritmestoornissen. Een paar jaar geleden meldde zich een fietser die na het afstappen bij onze stempelpost niet meer kon staan. Hij was bij Dokkum hard gevallen maar was de zestig kilometer hier naartoe ‘gewoon’ doorgefietst… Met een gebroken heup, zo bleek later uit de röntgenfoto’s in het ziekenhuis. Voor het behalen van het Elfstedenkruisje hebben deelnemers veel over!”

Kruisje
Trudy maakte het een paar jaar geleden mee. Een bejaarde deelnemer zou de eindstreep in Bolsward niet tijdig meer kunnen bereiken maar vertikte het om af te stappen. “Mijn collega’s konden praten wat ze wilden, maar hij gaf niet toe, hij ging voor het kruisje. En zolang hij nog niet ‘door’ was kon een heel netwerk van vrijwilligers plus het Elfstedentocht-bestuur, niet naar huis. Op voorwaarde dat hij tóch zijn kruisje zou krijgen, stapte hij uiteindelijk in de bezemwagen. Ver na twaalven wilde hij met zijn trofee van Bolsward terug naar zijn woonplaats Franeker. ‘Hoe gaat u nu naar huis?’ vroegen we hem. ‘Gewoon, op de fiets’ was het antwoord. Hoewel hij het niet nodig vond, hebben we hem toch maar per auto thuisgebracht…”