Gaspen: ‘Als een vis op het droge’

Als burgerhulpverlener sta je klaar om in geval van nood een slachtoffer te reanimeren. Alle oefeningen tijdens de EHBO-les ten spijt, zijn er toch praktijksituaties waarop je je nooit helemaal kunt voorbereiden, een daarvan is ‘gaspen’.

In gemiddeld 70 procent van de gevallen vindt een reanimatie thuis plaats. De rest is op straat, in een openbaar gebouw of tijdens sport of ontspanning ergens anders. In Nederland zijn er 8000 reanimaties per jaar buiten het ziekenhuis. In ruim 75 procent van de gevallen zijn er omstanders die het slachtoffer reanimeren. Dit gebeurt dan al voor de komst van de ambulance. De gemiddelde leeftijd van iemand met een hartstilstand is 67 jaar. De overlevingskans bij een hartstilstand is gemiddeld 23 procent.

Ademhaling
In het instructieboek staat ‘gaspen’ omschreven als agonale ademhaling. De termen worden door elkaar gebruikt, maar het gaat om een niet-normale ademhaling. Gaspen kan optreden in de eerste minuten na een circulatiestilstand. Het komt bij ongeveer 40 procent van die slachtoffers voor. In de eerste minuten na een circulatiestilstand kan het bewusteloze slachtoffer nog happende adembewegingen maken. De ademhaling is luidruchtig, onregelmatig en zwaar, soms lijkt het wel zelfs wel op een burlend geluid van een hert. De hulpverlener ziet echter de borst niet omhoogkomen bij deze ‘ademhaling’. De longen zuigen zich dus niet vol met lucht en er komt geen zuurstof in het bloed. Het onmiddellijk starten van de reanimatie is nodig om de overlevingskansen van het slachtoffer te verbeteren.

Stuiptrekking
Daarnaast kan het slachtoffer ook nog bewegingen maken en de ogen open hebben. De stuiptrekkingen kunnen ten onrechte de indruk wekken dat het om een epileptische aanval gaat. Door het gebrek aan zuurstof ontstaan er namelijk stuiptrekkingen in de spieren. De ogen kunnen open zijn, maar het slachtoffer lijkt niet echt te kijken. Andere kenmerken zijn (een blauwe) verkleuring in het gezicht, uitblijven van een reactie op aanspreken en/of aanschudden en geen luchtstroming voelen bij mond en/of neus.

Doen
Bij een bewusteloos slachtoffer, maar ook een grote epileptische aanval moet je sowieso 112 bellen. Zet de telefoon op ‘luidspreker’ zodat de centralist van 112 mee kan luisteren en zo nodig een goede inschatting kan maken van de situatie. Start bij gaspen, dus bij een circulatiestilstand direct met de reanimatie en als er een AED in de buurt is, laat deze halen.

Emotionele schade
Geen enkele reanimatie is hetzelfde. Het kan verstrekkende gevolgen hebben, ook voor de hulpverlener. Praat met anderen wanneer je dagen of weken na het ongeval er steeds maar aan blijft denken. Praat bij voorkeur met hulpverleners die er ook bij waren. Als dit niet mogelijk is of onvoldoende helpt, kun je via je huisarts professionele hulp zoeken.

Voorbeeld
De Nederlandse Reanimatie Raad heeft een instructiefilmpje om een gaspende slachtoffer te herkennen: https://youtu.be/tLt4dHtjyMs