Huis-, tuin- en keukenletsels
Helaas gebeuren er dagelijks (kleine) ongelukken in en rondom het huis. Dit kan het geval zijn bij het opruimen van het huis, in de keuken bij het bereiden van een maaltijd of tijdens het tuinieren. De zogenoemde huis-, tuin- en keukenletsels kunnen een lange nasleep hebben. Hoe reageer je als EHBO’er dan adequaat?
Een ongeluk zit in een klein hoekje en de meeste ongelukken gebeuren thuis zijn veelgehoorde spreuken. Elk jaar zien artsen 1,2 miljoen Nederlanders voor ongelukken in en om huis. Jaarlijks overlijden er 2400 Nederlanders door een ongeluk ‘in de privésfeer’. Het grootste deel van deze overlijdensgevallen is toe te schrijven aan vallen. Overigens behoren ongelukken in openbare gebouwen (denk het gemeentehuis) en op straat ook tot ongelukken in de privésfeer. Een kleine greep uit de letsels in huis, tuin en/of keuken:
Splinterwond
Als het uiteinde van de splinter zichtbaar is, kun je deze voorzichtig in de lengterichting eruit trekken met een ontsmet pincet. Ontsmet na het verwijderen de wond.
Blaar
Een blaar is een (voorheen niet bestaande) holte in of onder de opperhuid waar vocht in zit. Oorzaken van een blaar zijn onder andere verhitting of afkoeling van de huid of aanhoudende druk of wrijving op de huid (zoals bij wandelaars en hardlopers). Brand- en bevriezingsblaren mogen niet worden doorgeprikt vanwege het risico op infectie. Drukblaren mogen wel worden doorgeprikt; dit is niet noodzakelijk, maar kan wel verlichting geven bij een hinderlijke blaar.
Bloedneus
Soms ontstaat een bloedneus spontaan, maar meestal is deze het gevolg van een (klein) trauma zoals een klap tegen de neus. Als er bloed uit de neus komt na een klap op het hoofd of als het slachtoffer bewusteloos is, moet er rekening gehouden worden met hersenletsel. Stabiliseren van het slachtoffer en inschakelen van professionele hulp heeft dan de prioriteit.
Laat bij spontaan opgetreden bloedneuzen, het slachtoffer de neus eenmalig stevig snuiten. Laat het slachtoffer liefst zelf de neus dichtknijpen. Druk het zachte deel van de neus dicht, net onder de neusbrug tegen het neusbotje aan. Laat het slachtoffer met het hoofd naar voren geleund zitten. Meestal stopt een bloeding binnen tien minuten. Lukt het niet, verwijs het slachtoffer dan door naar de Spoedeisende Hulp. Als het bloeden niet stopt, vraag dan naar het gebruik van bloedverdunners, dit kan een oorzaak zijn dat het bloeden niet stopt.
Tand door de lip
Na een val of een klap in het gezicht kunnen tanden door de lip gestoten worden. Het letsel aan de lip kan zowel aan de binnenzijde van de mond, als aan de buitenzijde van het aangezicht optreden. Doorgaans bloeden deze wonden flink, omdat er in het gezicht een goede bloedvoorziening is. De eerste hulp bij een tand door de lip bestaat met name uit het stoppen van de bloeding, door met een steriel gaasje de wond voorzichtig dicht te drukken. Soms helpt het om een ijsblokje of ijsje op de wond te leggen, waardoor de bloeding (en pijn) afneemt. Bij wondjes groter dan 1 centimeter, of waarbij ook de huid en kin zijn aangedaan (een doordringende wond) dient men het slachtoffer naar de huisartsenpost te verwijzen voor eventuele hechtingen.
Letsels in de tuin
In het najaar denk je misschien niet zo snel aan tuinieren. Toch is er voldoende te doen. Het onkruid groeit – niet meer zo snel – door. Groenblijvende struiken mogen verplant worden. En bepaalde struiken moeten juist in de herfst worden gesnoeid. De teken zijn nog tot in november actief.
Tekenbeten
Een teek is een klein, bruinzwart, spinachtig insect. Haal een teek zo snel mogelijk weg. Hoe langer de teek in uw huid zit, hoe groter de kans dat hij ziekteverwekkers overdraagt als de ziekte van Lyme. Neem een (teken) pincet waarmee u de teek goed bij de kop kunt vastpakken. Probeer het beestje met een draaiende beweging uit de huid te trekken. Schrijf de datum en de plaats op het lichaam waar u gebeten bent op. Houd in de gaten of er in de weken na de beet een rode uitslag (kring) ontstaat rondom de beet. Raadpleeg dan de huisarts.
Insectenbeten
De angel van een bij heeft weerhaakjes en kan daarom achterblijven in de huid. Probeer deze te verwijderen en leg een natte doek op de plaats waar het slachtoffer gestoken is. Dit verlicht de pijn. Bij een insectenbeet of -steek is het handig om het gif uit het lichaam te zuigen met een zuigpompje. Ga naar de huisarts als in korte tijd een dikke bult ontstaat op de plaats waar het slachtoffer gestoken is, als het slachtoffer allergische reacties vertoond of als het in zijn keel is gestoken.
Letsels in de keuken
Als EHBO’er laat je een slachtoffer niet in zijn eigen sop gaar koken, maar dien je wel te letten op zijn eigen veiligheid, die van het slachtoffer en zijn omgeving. De meest voorkomende ongelukken in de keuken hebben brandwonden tot gevolg. Rond de 9.000 personen worden jaarlijks op de Spoedeisende Eerste Hulp behandeld na brandwondenletsel. En 92.000 personen worden door een huisarts behandeld na het oplopen van een brandwond.
Brandwonden
Hoe erg een brandwond is, is afhankelijk van de grootte, diepte, plaats van de brandwond, leeftijd en bijkomende letsels. Brandwonden zijn de meest ernstige verwondingen die er bestaan en kunnen blijvende schade veroorzaken. Waar een brandwond zit, is de huid stuk en is er dus geen bescherming meer. Zo kunnen bacteriën makkelijker binnendringen en is er groter risico op infecties. Eerstegraads verbrandingen en tweedegraads brandwonden zijn bijzonder pijnlijk. Hoe uitgebreider de verbranding, hoe slechter de gemoedstoestand van het slachtoffer is. Hij of zij voelt zich angstig, ellendig en heeft veel pijn. Maar bij een derdegraads brandwond ervaart het slachtoffer minder pijn dan je zou verwachten. Het slachtoffer ziet de paniek van de omgeving, maar kan dat als overdreven zien omdat hij of zij zelf weinig pijn voelt.
Of het nu komt door vuurwerk, een schok van een elektrisch apparaat of een kopje hete thee, het credo ‘eerst water, de rest komt later’ is nog steeds van toepassing bij brandwonden. Het koelen gebeurt bij voorkeur met lauw stromend water gedurende 10 minuten en bij chemische brandwonden door 45 minuten te spoelen met ruim lauw water.
Snijwonden
Bij wonden is een onderscheid te maken tussen oppervlakkige, diepe of vuile en ernstige uitwendige wonden. Doel van de EHBO’er is om verdere besmetting, infectie en bloedverlies te voorkomen. Bij oppervlakkige wonden de wond schoonspoelen onder de kraan, de wond en omgeving deppen met huidontsmettingsmiddel en de wond steriel afdekken of aan de lucht laten drogen. Bij diepe of vuile wonden de voorwerpen die eruit steken laten zitten, steriel afdekken, en zorgen voor professionele hulp. Bij ernstige uitwendige wonden komt er in korte tijd veel bloed uit. Laat dan het slachtoffer bij voorkeur liggen, stelp de bloeding door het gewonde lichaamsdeel omhoog te brengen, oefen druk op de wond uit, leg verband aan, geef steun aan het gewonde lichaamsdeel, zorg voor professionele hulp en stel de vitale functies veilig.
Deze lijst is niet uitputtend en voor kwetsbare groepen als senioren en kinderen past extra oplettendheid. Meer informatie in EHBO, Leren & Doen.