Hulpverlening bij slachtoffers zelfdodingspoeder: wees uiterst voorzichtig

Elke dag overlijden er in Nederland 5 mensen door zelfdoding. Hoewel er afgelopen jaar geen toename was van het totaal aantal suïcides, zag de Commissie Actuele Nederlandse Suïcideregistratie (CANS) het percentage jongeren tot 30 jaar dat door zelfdoding stierf in 2021 spijtig genoeg wel stijgen. Een toename die in verband wordt gebracht met de psychische gevolgen van de coronapandemie. Hoewel exacte aantallen niet bekend zijn, blijkt dat het zelfdodingspoeder ‘Middel X’ daarbij steeds vaker gebruikt wordt. Naar nu blijkt, levert dit middel ook direct gevaar op voor omstanders, zoals hulpverleners die een slachtoffer ter plaatse reanimeren. Daarvoor waarschuwt de ambulanceorganisatie RAV IJsselland.

Eerst even de achtergrond van het omstreden Middel X, waarvan de echte naam uit veiligheidsoverwegingen niet bekend wordt gemaakt. Het zogenoemde suïcidepoeder is een witgekleurd conserveermiddel dat zelfs bij inname van een heel kleine hoeveelheid kan leiden tot de dood. Twee gram zou voldoende zijn om een mensenleven te beëindigen. Het zelfdodingsmiddel kwam in de aandacht nadat Coöperatie Laatste Wil in 2017 in het nieuws kwam met hun ‘ontdekking’ van de stof. Deze Nederlandse ledenorganisatie heeft als voornaamste doel het beschikbaar stellen van middelen waarmee volwassenen hun leven kunnen beëindigen op een door hen gekozen moment, zonder tussenkomst van anderen en op een waardige manier. Sindsdien is het aantal zelfdodingen, waarbij gebruik werd gemaakt van het poeder, aanzienlijk toegenomen.

Illegaal verstrekt
Hoewel het strafbaar is om het poeder als suïcidemiddel aan te bieden, werd het in de afgelopen jaren vermoedelijk honderden keren illegaal verstrekt. Voorstanders van het middel pretenderen dat het Middel X zou zorgen voor een humane en zachte dood. Iets dat door het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC), onderdeel van het Universitair Medisch Centrum in Utrecht, wordt bestreden. Volgens het centrum zou een urenlange doodsstrijd, na inname van het middel, kunnen ontstaan. Symptomen als braken, benauwdheid en hartklachten zijn volgens het centrum eerder geconstateerd bij patiënten die het poeder gebruikten.

Omdat de dood niet onmiddellijk intreedt, kan het dan ook voorkomen dat suïcide personen, die zichzelf met het middel van het leven willen beroven, na toediening worden gevonden door omstanders, familie of andere naasten. Een schrijnend voorbeeld is dat van de 28-jarige Marjolein, die – volgens haar nabestaanden – in een opwelling het middel innam. De twintiger kreeg vervolgens spijt van haar actie en belde zelf het alarmnummer 112. Helaas voor haar overleed ze, nadat haar lichaam enorm tegen het gif had gevochten, alsnog in het ziekenhuis. (NOS, 2021)

Niet zonder gevaar
Vanzelfsprekend is het niet gek dat na een (poging tot) suïcide hulpverlening wordt ingeschakeld. Toch is hulpverlening in een dergelijk geval niet altijd zonder gevaar, zo blijkt uit een waarschuwing die ambulanceorganisatie RAV IJsselland afgelopen zomer afgaf (Selles, J & Ten Cate, A, 2021). Na inname van het middel ontstaat in het lichaam namelijk een giftig gas, dat naar buiten kan komen via de luchtweg en het braaksel. Via dit braaksel kunnen omstanders – bijvoorbeeld door reanimatie – onbedoeld in contact komen met het gif. In hetzelfde artikel, dat verscheen in De Stentor, meent Daan Touw, apotheker klinisch farmacoloog en toxicoloog aan het UMC Groningen, dat deze waarschuwing terecht is. Volgens Touw dienen de gevaren van Middel X serieus genomen te worden.

Hulpverleners worden daarom geadviseerd voorzichtig te werk te gaan bij slachtoffers van suïcide en hulpmiddelen te gebruiken om een reanimatie veilig uit te kunnen voeren.

Praten over gedachten aan zelfdoding helpt en is bijvoorbeeld mogelijk via de landelijke hulplijn 113: www.113.nl of 0900-0113, zeven dagen per week en 24 uur per dag. Twijfelt u over iemand in uw omgeving? Leer als omstander het gesprek te voeren met de gratis online training suïcidepreventie op www.vraagmaar.nl.