Insecten en slangen zetten even hun tanden erin

Met bijna een miljoen beschreven soorten insecten is de kans groot dat je deze geleedpotigen overal tegenkomt, niet alleen op land maar ook in het (zoete) water. Iemand die door een insect is gestoken, heeft vaak een zwelling op de plaats van de steek. Deze plaats doet pijn en kan rood worden. Soms zie je de angel zitten. De gestoken plek kan ook jeuken.

Allereerst is het voor de EHBO’er belangrijk om attent te zijn op overgevoeligheidsreacties met stoornissen in het bewustzijn en ademhaling en bel dan 112. Ook wanneer iemand in de mond of keel is gestoken en niet benauwd is, dan toch het alarmnummer bellen.

De huisarts of de spoedpost van de huisartsen moet gebeld worden wanneer het gaat om kinderen die jonger zijn dan 3 jaar die meerdere keren gestoken zijn. Wanneer het slachtoffer een zwelling vlakbij het oog heeft, de plaats erg opzwelt en/of wanneer het slachtoffer eerder een allergische reactie op een insectenbeet heeft gehad, moet ook 112 gebeld worden. Wanneer een pijnlijke rode streep verschijnt op de plaats waar het slachtoffer gestoken, moet ook de huisarts worden gebeld, dit kan wijzen op een ontsteking van een lymfevat.

Bijen
Een bijensteek is niet alleen pijnlijk, het kan ook zorgen voor vervelende klachten zoals jeuk en een plaatselijke zwelling. De bij kan na de steek zijn angel niet meer terugtrekken. Hierdoor verliest het insect een deel van zijn achterlijf, waardoor het uiteindelijk zal sterven. Daarom steken bijen alleen als zij zich echt bedreigd voelen.

Verwijder de angel met een pincet. Je kunt ook met je nagel of met een stomp mes de angel eruit strijken. Verwijder eventueel de ringen als het slachtoffer in de vinger is gestoken. Een nat, koud kompres of washandje bij pijn of jeuk. Menthol, aloë vera en calendula kunnen ook op het wondje en zwelling worden gesmeerd om de pijn of jeuk te verzachten.

Tekenbeet
Hoewel teken dikwijls onschuldig zijn, raken er steeds meer besmet met de Borrelia-bacterie en kunnen dus de ziekte van Lyme overdragen. Deze infectieziekte wordt jaarlijks gemiddeld vastgesteld bij 25.000 mensen en kan leiden tot ernstige neurologische aandoeningen. Een teek kan zich overal op het lichaam vastbijten, maar teken hebben een voorkeur voor warme vochtige plaatsen zoals liezen, knieholtes, oksels en de bilspleet. Bij kinderen zitten ze ook vaak op het hoofd, achter de haargrens en achter de oren. Dit komt omdat kinderen zich lager bij de grond bewegen en vaak door hun speelgedrag in het gras of in struiken zitten. Wanneer de teek zich heeft volgezogen met het bloed, laat het de huid weer los.

Gebruik geen middelen, zoals alcohol of benzine, om de teek te verwijderen, hierdoor kan de teek juist zijn speeksel in de bijtwond spuiten. Gebruik daarom ook geen sigaret of andere brandende voorwerpen. Wees er zeker van dat er een teek in de huid zit. Pak met een puntig pincet de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast, gebruik eventueel een tekentang om de teek te verwijderen. Trek de teek uit de huid. Vermijd daarbij het leeg knijpen van de teek. Ontsmet het wondje met een ontsmettingsmiddel. Adviseer het slachtoffer contact op te nemen met de huisarts, wanneer de teek langer dan 24 uur in de huid heeft gezeten. Noteer de datum waarop het slachtoffer is gebeten. Het slachtoffer moet 3 maanden lang in de gaten houden of er een rode of blauwe vlek of ring ontstaat, dan de huisarts bellen. Consulteer de huisarts wanneer het niet lukt om de teek te verwijderen, of als er symptomen optreden zoals de rode vlek of kring of griepachtige symptomen. Deze kunnen tot 3 maanden na een tekenbeet optreden.

Soms kunnen gewrichts-, huid-, zenuw- of hartklachten ontstaan. Dat kan gebeuren als de vroege klachten van de ziekte van Lyme niet behandeld zijn met antibiotica. Maar deze klachten zijn soms ook een eerste uiting van de ziekte.

Zeedieren
De kubuskwal (Australische zeewesp) is het giftigste dier op aarde. Deze kwal beschikt over genoeg gif om 60 mensen te doden. In Nederland komt deze gelukkig niet voor. De kleine pieterman (echiichthys vipera) is een vis uit de familie van de pietermannen. Het visje behoort tot de meest giftige dieren van Europa en is wel te vinden in de Nederlandse wateren. Iemand kan tijdens het zwemmen een kwal of een ander zeedier zien en er door gestoken worden met meestal hevige, brandende jeuk, rode huid, zwellingen en soms blaren tot gevolg. Als het zeedier in contact is gekomen met de ogen, kan dat een brandend, pijnlijk gevoel geven. Het slachtoffer kan misselijk zijn en braken. Soms is hij duizelig. Het slachtoffer kan stoornissen in het bewustzijn en de ademhaling hebben.

Kwallensteken veroorzaken huidirritatie die meestal na 15 minuten verdwijnt. Hevige overgevoeligheidsreacties komen zelden voor. Bel 112 wanneer het slachtoffer door de steek een heftige overgevoeligheidsreactie krijgt, die leidt tot stoornissen in het bewustzijn en/of de ademhaling. Trek vastzittende netelcellen van kwallen met een pincet uit de huid of schraap ze van de huid af met een hard plastic voorwerp of de botte kant van een mes. Heeft het slachtoffer veel pijn na de steek van een zeedier? Zet het slachtoffer onder de hete douche of dompel het lichaamsdeel 20 tot 30 minuten in zo heet mogelijk water. Hij moet de tempratuur net kunnen verdragen (max. 45 graden).
Geen heet water aanwezig? Koelen met bijvoorbeeld coldpack, of spoelen met zeewater. Maar niet met zoetwater. Het gebruik van azijn verergert de klachten bij het steken van de meeste kwallen die voorkomen aan de Nederlandse kust. Azijn kan bij steken van sommige tropische kwallen echter levensreddend zijn.

Ga na de huisarts of de spoedpost van de huisartsen wanneer de pijn niet zakt en wanneer het slachtoffer gestoken is bij de ogen. Voorkom dan, dat het slachtoffer in de ogen wrijft. Ga ook naar de zorgprofessional bij een heftige reactie op de steek van het zeedier. Wrijf niet met zand of handdoeken op de steekplaats. Dit kan de pijn verergeren.

Slangenbeet
In Nederland komen drie soorten slangen voor: de adder, ringslang en de gladde slang. Ze leven nogal een beschut bestaan, dus laten ze zich niet gemakkelijk zien. Zoveel zijn er ook weer niet, de gladde slang is zelfs zeer zeldzaam. De adder is de enige giftige slang die voorkomt in ons land. Met een lengte van slechts 75 centimeter is de adder een erg kleine slang. Hij heeft een koperbruine kleur en rode ogen met verticale pupillen. Uiteraard zijn er ook liefhebbers van slangen in een terrarium, dan kan de mate van gif en gevaar variëren.

Bij een slangenbeet zijn er een of twee kleine wondjes te zien die snel zwellen. De huid wordt rood en de beetplaats is pijnlijk. Het gif kan stoornissen in de vitale functies veroorzaken evenals misselijkheid, braken en spierkramp. Bel 112 wanneer het slachtoffer is gebeten door een giftige slang of ga met spoed naar het ziekenhuis. Voorkom zoveel mogelijk dat het slachtoffer het getroffen lichaamsdeel beweegt. Uitzuigen of insnijden van de wond en het afbinden van het getroffen lichaamsdeel is niet nuttig.

Eikenprocessierups
In de zomermaanden kunnen in eikenbomen nesten zitten van de eikenprocessierups. Eikenprocessierupsen hebben brandharen. Die brandharen kunnen vervelende klachten veroorzaken voor mens en dier. Tussen half mei en half juli zijn de rupsen actief. Daarna verpoppen ze tot vlinders. Ze laten dan echter nog een hoop brandharen achter in de nesten. Die kunnen dus ook na juli nog overlast geven. De brandharen kunnen hevige jeuk veroorzaken.

Trek de kleren uit waarin de brandharen zitten. Strip de huid van het slachtoffer met plakband of kleefpleister. Spoel de huid of ogen van het slachtoffer met lauw water. Je kunt de jeuk verlichten door te koelen. Je kunt ook gel, zalf of crème gebruiken met menthol, aloë vera of calendula wanneer het slachtoffer in contact is gekomen met de brandharen van de eikenprocessierups. Zorgt dat het slachtoffer niet krabt of wrijft op de plaats waar de brandharen hebben gezeten.