Over een ingeslikte tong en een beschermengeltje

Snel reageren op sportveld van vitaal belang

Een kopduel tijdens een voetbalwedstrijd. Twee hoofden stoten hard tegen elkaar aan. Meestal loopt het goed af, maar soms is er een wenkbrauw te hechten of moet een speler met een hersenschudding het veld af. Een ingeslikte tong komt – gelukkig – minder vaak voor…

Als clubarts bij SC Cambuur zat huisarts Theo Velsink jarenlang bij thuiswedstrijden op de tribune. “Je bent er voor het eigen team én voor de tegenspeler. Maar ook voor het publiek. Zo heb ik eens eerste hulp verleend bij een acuut hartinfarct, een dreigend infarct en een epileptische aanval. Gelukkig sta je er nooit alleen voor; er zijn altijd mensen van de medische staf en verzorgers aanwezig. Meestal gaat het om blessures op het veld, vooral aan de ledematen: verstuiking, zweepslag, breuk of meniscusletsel. Of letsels in het gezicht, zoals wenkbrauwscheuringen die gehecht moeten worden. Tegenwoordig neem je een speler hiervoor mee naar binnen, maar in mijn tijd behandelde je de wond pal naast het veld. Zodat de speler maar zo kort mogelijk uit de wedstrijd was. Ik vond het nooit prettig om met hechtlijm bezig te zijn met een brullend stadion om je heen.” Lachend voegt hij eraan toe: “Het was altijd oppassen dat ik niet met mijn vingers aan de wenkbrauw van de voetballer vastplakte. Dan zou ik de hele wedstrijd met die man moeten meehollen….”
Levensbedreigend
Het meest bizarre voorval dateert van twintig jaar geleden, maar Velsink herinnert het zich nog als de dag van gisteren. Een kopduel met een ingeslikte tong tot gevolg… Een levensbedreigende situatie die goed afliep, omdat de clubarts inzag dat acuut ingrijpen noodzakelijk was. Velsink: “Cees Marbus, speler van Go Ahead Eagles, kwam heftig in botsing met Cambuur-verdediger Jelle de Vries. Hun hoofden stootten keihard tegen elkaar. Beide mannen vielen als een blok neer. Na een paar seconden krabbelde Jelle weer overeind. Cees bleef gestrekt als een paal liggen. Onze verzorger was er meteen bij. Hij zag direct dat water en spons niet toereikend waren. Dus meteen ging zijn hand omhoog wat wilde zeggen: foute boel, hulp gevraagd.”

“Ik had meteen een niet-pluis gevoel. Deze situatie was anders dan anders. Cees was volledig van de wereld. Hij lag met een wit weggetrokken gezicht op zijn rug en dreigde te stikken. Op zo'n moment doe je wat in de boekjes staat: het slachtoffer eerst in stabiele zijligging leggen en de luchtwegen vrijmaken.” De tong van de voetballer bleek achterin zijn keel gegleden te zijn en tegen het strottenhoofd aan te zitten. De luchtpijp werd als een klep afgesloten. Omdat hij door de hersenschudding bewusteloos was, ontbrak de natuurlijke prikkel om zijn tong naar buiten te duwen. “Door de enorme klap tegen het hoofd was er bovendien een opeenhoping van vocht ontstaan. Tong én het hele keelgebied waren opgezet.”

Gaasje
“Een gladde tong die zo ver achterin de keel zit, kun je nooit met je vingers vastpakken. Met een gaasje kreeg ik grip en lukte het me om de tong naar buiten te trekken. Er kwam toen één flinke ademtocht, maar desondanks functioneerde het hart nog steeds niet. Cees had nog hartmassages en mond-op-mondbeademing nodig om bij te komen. Voor alle zekerheid heb ik hem een etmaal in het ziekenhuis laten opnemen.”

Cees Marbus hield er niets aan over. “Toen ik hem later sprak, begreep hij niet wat er was gebeurd. 'Na het kopduel ging het licht uit', zei hij. Niets had hij gemerkt van de weggegleden tong. Dat er wel degelijk heel veel gebeurd was in zijn keel, merkte hij aan een beurs gevoel in zijn hals en aan vervelende slikklachten. Dit voorval maakte meteen duidelijk dat het van vitaal belang is om bij een ongeval op het sportveld snel te reageren. En alert te zijn op interne verwondingen, ook al zie je aan de buitenkant niet direct iets ernstigs. De ouders van Cees schreven me later een brief om me te bedanken dat ik het leven van hun zoon had gered.”

Discussie
Het bizarre ongeval rond de 'ingeslikte tong' haalde alle kranten van Nederland en ook vele collega's reageerden. En artsen blijven artsen, dus er ontstond meteen discussie over 'het wel of niet kunnen inslikken van een tong'. “Ze hadden gelijk: feitelijk had Cees zijn tong niet ingeslikt. Door het trauma was de tong zijn keelholte in gezakt. De kracht ontbrak hem om zijn keelspieren te gebruiken. Hoe het ook zij: op het moment zelf was er paniek. Het had heel anders met hem kunnen aflopen. Hij heeft echt een beschermengeltje op zijn schouder gehad.”

En dat terwijl de dag voor de voetballer al afschuwelijk was begonnen. Onderweg met zijn auto van Amsterdam naar de spelersbus in Deventer – die hem naar de wedstrijd in Leeuwarden moest brengen – kregen Cees en zijn vriendin een verkeersongeval. Na een botsing draaide hun auto om zijn as waarna hij vlak voor een zes meter diep talud tot stilstand kwam. Cees en zijn vriendin kwamen met de schrik vrij. Velsink: “Op één dag twee keer op een haar na ontsnappen aan de dood… maak van die beschermengel dus maar twee.”