Uitdroging: een ernstige medische situatie
Van droge mond tot verwardheid
Lang geleden leefde er een prins. Zijn leerschool had hij volbracht. Maar het land regeren kon hij nog niet want zijn moeder zat nog stevig op de troon. Hij had geen vrouw, geen kinderen en zocht naar een zinvolle invulling van zijn leven. Het werd watermanagement. Als prins in een land van dijken, polders en overstromingen wist hij dat water zijn grote vijand was. Maar al snel kwam hij er achter dat een tekort aan water minstens zo’n groot probleem is.
Deze editie van Eerste Hulp gaat over water. U vindt hierin artikelen waarbij water slachtoffers maakt. Maar wat nou als we een tekort aan water hebben? Een volwassen mannenlichaam bestaat uit circa 65 % water. Bij vrouwen is dat zo’n 50% omdat hun lichaam, sorry dames, meer vetweefsel bevat.
Water is van belang bij veel processen in het lichaam, zoals het vervoer van voedingsstoffen en zuurstof (via het bloed), het verwijderen van afvalstoffen (via de urine) maar ook bij processen op celniveau. Een leven zonder water is niet voor te stellen en uitdroging, ook wel dehydratie genoemd, is een ernstige medische situatie.
Oorzaken
Er zijn twee oorzaken voor uitdroging: er komt te weinig water binnen of je verliest te veel water. Soms is er simpelweg geen (schoon) water beschikbaar en droogt iemand daardoor uit. Ook kan iemand zo verzwakt zijn dat drinken niet lukt. Te veel water verliezen kan verschillende oorzaken hebben, de belangrijkste zijn:
• Braken: Niet alleen verlies je water via het braaksel, maar is het erg lastig om voldoende vocht te drinken.
• Diarree: Wereldwijd is diarree de meest voorkomende oorzaak van uitdroging. Normaal gesproken haalt de dikke darm het vocht uit de voedselbrij (dat wat we hebben gegeten en gedronken). Als iemand diarree heeft, verlaat de ontlasting zo snel het lichaam dat de dikke darm niet meer de kans heeft het water op te nemen.
• Overmatig zweten: Bij warm weer, inspanning of koorts, probeert het lichaam af te koelen door het produceren van zweet. Hiermee kunnen grote hoeveelheden water (en zouten) worden verbruikt.
• Diabetes: Wanneer iemand hoge bloedsuikers heeft, verlies het lichaam suiker via de urine. Met de suiker wordt ook water mee getransporteerd. Een beginnend kenmerk van diabetes is dan ook dat men vaak moet plassen en veel dorst heeft.
• Brandwonden: de huid heeft normaal gesproken een beschermende werking. Bij brandwonden is deze bescherming weg en lekt lichaamsvloeistof weg vanuit de wonden.
• Alcohol en drugs: Gebruik van bepaalde drugs en alcohol kan leiden tot uitdroging.
Reizigersdiarree
Vaak is er bij uitdroging sprake van een combinatie van factoren. Iemand is bijvoorbeeld ziek en koortsig en daardoor ontregelt de diabetes. Of het lukt niet om te drinken door overmatig braken. Een bekend voorbeeld is de reizigersdiarree: op een tropische bestemming zweet je veel, lukt het niet om regelmatig voldoende te drinken en loop je ook nog een vervelende besmetting op waardoor je niets binnenhoudt.
Een beginnende uitdroging herken je aan symptomen als een droge mond, minder plassen, zwakheid en een licht gevoel in het hoofd. Ook komen er geen tranen en kan het zweten stoppen. Bij toenemende uitdroging kunnen er spierkrampen ontstaan, word je misselijk en kun je gaan braken (wat uiteraard de uitdroging nog verder doet toenemen). In het ergste geval worden mensen verward, kunnen ze in coma raken en kunnen organen hun werk niet meer doen.
Kinderen
Bij kinderen is het risico op uitdroging groter dan bij volwassenen. Bij hen is de temperatuurregulatie minder goed ontwikkeld en heel jonge kinderen kunnen niet duidelijk aangeven dat ze dorst hebben. Als gevolg van vervuild drinkwater sterven elk jaar miljoenen kinderen aan de gevolgen van uitdroging. In welvarende landen zoals Nederland, komt uitdroging veel minder vaak voor.
Uitdroging wordt behandeld door het aanvullen van de vochttekorten. Omdat je bij uitdroging behalve water ook zouten verliest, kan je niet volstaan met het geven van water alleen. Drogisten en apotheken verkopen ORS (Oral Rehydration Solution). Dit is een poeder dat zout en suiker bevat en aan water moet worden toegevoegd. Door de combinatie van zout en suikers wordt het water het best opgenomen in het lichaam. Als het niet lukt om de ORS te drinken of het slachtoffer knapt onvoldoende op, neem dan contact op met een arts. Het toedienen van vocht via een infuus kan dan noodzakelijk zijn.
Alcohol
Maar zoals zo vaak is voorkomen natuurlijk beter dan genezen. Vermijd de hitte bij warm weer en ga niet intensief bewegen. Zorg dat je voldoende vocht en zout inneemt en beperk de alcoholconsumptie. Vooral kinderen en bejaarden zijn kwetsbaar, voor hen is het van belang om bij warm weer te zorgen voor voldoende ventilatie/airconditioning. Bij koorts, braken en diarree moet je voldoende drinken, ook als je daar helemaal geen zin in hebt. Voor (duur)sporters zijn er sportdranken met, net als bij ORS, een speciale samenstelling zodat je lichaam voldoende vocht opneemt. Water kan zeker gevaarlijk zijn, maar zoals ook de prins wist: zónder kunnen we al helemaal niet leven.