Wijzer met vergiftigingen

Gif kan een sluipend gevaar zijn. EHBO’ers moeten vooral alert zijn op het directe gevaar en gevolgen. Bij acute vergiftiging zullen vrij snel (ernstige) klachten ontstaan. Het slachtoffer heeft een of meerdere hoge doses van het vergif gekregen in korte tijd. Het is zaak zo snel mogelijk medische hulp te zoeken, waarna het slachtoffer zal herstellen of overlijden.

Hoe krijg je het binnen?
Grofweg kan gif via het spijsverteringskanaal, luchtweg of huid binnenkomen. Wanneer we kijken naar de telefonisch gemelde blootstellingen (cijfers 2018) is vijftig procent gerelateerd aan geneesmiddelen, dertien procent aan huishoudmiddelen, dertien procent aan voedings- of genotsmiddelen. In meer of mindere mate door bestrijdingsmiddelen, planten en industrieproducten.
Spijsverteringskanaal
Via het spijsverteringskanaal zal het gif via vaste stof of vloeistof binnenkomen. De EHBO’er moet bij het vermoeden alert zijn op pupillen (groot/klein, wazig zien), huidskleur (bleek, rood, blauw), ademhaling (geur, problemen), huidirritatie (rondom mond), pijn (bij slikken of in buik), zweten, speekselvloed of droge mond, misselijkheid, braken, diarree, verwardheid, onrust, hartritmestoornissen en/of bewusteloosheid.
Hoe te handelen
Let altijd op eigen veiligheid, vooral als er sprake is van giftige vloeistoffen, gassen of dampen. Schakel bij een mogelijke vergiftiging altijd professionele hulp in. Verzamel gegevens over de giftige stof. Blijf vitale functies controleren en volg aanwijzingen van 112 op. De centralist van 112 zal doorvragen naar tijdstip, om welk middel het gaat, de hoeveelheid, klachtenverloop, gebruik geneesmiddelen en of het slachtoffer bekend is met een aandoening.

Heeft men giftige stoffen in mond, keel of maag gekregen, laat dan de mond spoelen met water (niet drinken). Laat het slachtoffer vooral niet braken. Bel huisarts of 112 voor advies, zij geven soms de tip om boter, slagroom of mayonaise te laten eten.

Alcoholvergiftiging
‘Comazuipen’ levert de afgelopen jaren verschillende ziekenhuisopnames op, gemiddeld één tot twee per dag. Het gaat hierbij vooral om jonge mensen tussen de tien en twintig jaar. Het drankspelletje ‘bierpong’ is vooral bij studenten erg populair. De ‘ontvankelijkheid’ voor alcoholvergiftiging is afhankelijk van gewicht, lengte, ervaring met drank, geslacht en hersenvolume. We spreken van alcoholvergiftiging bij een promillage van 1,7. Algemeen betekent dat een meisje van vijftig kilo ongeveer zes glazen drinkt in twee uur, een jongen van hetzelfde gewicht bereikt dit bij zeven glazen in twee uur. Oorzaak: bij een jongen zestig procent van het lichaamsgewicht is vocht, bij een meisje is dat vijfenvijftig procent.

Bij kinderen speelt bovendien mee dat ze een kleinere lever hebben dan volwassenen, waardoor de alcohol minder snel afbreekt en het langer in het bloed blijft zitten. Dan nog het hersenvolume: bij drie jaar is dit een kwart van het lichaam, bij twaalf jaar een zesde van het lichaam en bij volwassenen een achtste deel van het lichaam. Bij kinderen komt een relatief groot deel van de alcohol in de hersenen.

Verschijnselen
Naast de ‘normale’ verschijnselen kan men suf, slaperig of afwezig doen, een algemeen gevoel van onwel zijn hebben, niet meer reageren op aanspreken/aanschudden en in het ergste geval een ademstilstand, coma en eventueel hartstilstand.

Hoe te handelen?
Als het slachtoffer nog bij kennis is, blijf rustig en beleefd, probeer hem of haar te laten braken, stel het slachtoffer gerust en maak geen verwijten. Zorg dat het slachtoffer niet bewusteloos raakt, brengt hem/haar naar een koele en rustige ruimte en laat hem vooral niet alleen. Bel een huisarts of 112 voor advies.

Is het slachtoffer bewusteloos, controleer dan de vitale functies, bel 112. Leg hem/haar in de stabiele zijligging wanneer er ademhaling is. Afkoeling voorkomen (met bijvoorbeeld een isolatiedeken) om ademhalingstilstand te voorkomen.

Watervergiftiging
Bij te veel water drinken in een korte tijd kunnen de nieren het water niet snel genoeg verwerken, waardoor het bloed verwatert. Het overtollige water in het bloed wordt aangetrokken door zout en andere stoffen buiten de bloedstroom, waardoor lichaamscellen gaan zwellen als waterballonnen. Dit is funest bij de hersencellen. Er zijn gevallen bekend bij ontgroeningen van studenten, maar ook een wedstrijd om zoveel mogelijk te drinken zonder te plassen. De nieren kunnen per dag zo’n acht tot tien liter water verwerken. Risico’s van te veel water drinken zijn er vooral bij anorexia nervosa, ongeoefend zwaar sporten en XTC-gebruik. XTC activeert de afgifte van het ADH hormoon (het antiplashormoon). Hierdoor wordt het water in het lichaam vastgehouden en niet uitgeplast. Oorzaak kan hyponatriëmie (onvoldoende zout in het bloed) zijn met als gevolg hersenoedeem (zwelling, vocht in de hersenen).

De symptomen zijn misselijkheid en overgeven, hoofdpijn, algehele malaise en verminderd bewustzijn. Dit kan uiteindelijk leiden tot epileptische aanvallen, coma en overlijden.
De taak van de EHBO’er is om 112 te bellen en te overleggen over je vermoeden, controleer vitale functies en handel daarnaar. Blijf bij het slachtoffer.
Komende uitgave meer over de vergiftiging via de luchtwegen en de huid. Denk daarbij aan giftige gassen en dampen, maar ook door dieren.

Gifwijzer
De welbekende Gifwijzer zal in de loop van 2020 worden geactualiseerd. Deze wordt aanbevolen en ondersteund door VeiligheidNL, Rode Kruis en het Oranje Kruis.